Je hoort geen ‘dames en heren’ meer op het perron. Het is ‘beste reizigers’ geworden. De Nederlandse Spoorwegen willen dat iedereen zich welkom voelt: dames, heren, jongens, meisjes en eenieder die zich niet thuis voelt bij die traditionele tweedeling. We worden, nog voor we geboren zijn, in hokjes geplaatst en bekijken de wereld door een bril die alles in tweeën splitst: wie geen man is, is vrouw, en andersom. In VPRO Tegenlicht verkennen we de toekomst van geslacht en gender, met mensen die niet in een hokje passen of er niet in willen worden geduwd.
Rond 1800 werd met de invoering van de persoonsregistratie een strikte ordening in ‘man’ en ‘vrouw’ officieel. Aan elk van de twee categorieën werden specifieke rechten en plichten gekoppeld, zoals het erfrecht en de dienstplicht. Maar conventies veranderen: in 2017 haalde HEMA de labels met ‘jongens’ of ‘meisjes’ uit de kinderkleren en op steeds meer plekken zijn genderneutrale toiletten te vinden. Facebook biedt gebruikers de keuze uit 71 genderidentiteiten en de mogelijkheid die zelf in te vullen.
De Amerikaanse Patricio Manuel is de eerste transgender bokser die op professioneel niveau in de mannencompetitie vecht. En hoewel discriminatie op grond van geslacht inmiddels verboden is, verandert de registratie ervan maar heel langzaam: in Nederland zijn sinds kort de eerste paspoorten uitgegeven met een ‘X’-vermelding (voor ‘onbepaald’) waar normaliter ‘man’ of ‘vrouw’ staat.
Want hoewel kinderen op school leren dat een man geboren wordt met XY-chromosomen en een vrouw met XX-chromosomen, is de werkelijkheid helemaal niet zo eenduidig: er zijn allerlei combinaties van chromosomen, genen en hormoonniveaus mogelijk, met oneindige variaties in geslachtskenmerken.
Gender zonder grenzen
Man, vrouw, transgender of genderneutraal – aan hokjes geen gebrek. VPRO Tegenlicht neemt de huidige genderindelingen onder de loep.
#20 Het geheim van intersekse
In Nederland zijn er zo’n 85.000 intersekse personen. Dat zijn mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet voldoet aan de gangbare definitie van ‘man’ en ‘vrouw’. Lange tijd kregen deze mensen te horen dat ze er vooral niet over mochten praten. Cultuurwetenschapper Margriet van Heesch, die promoveerde op dit onderwerp, spreekt erover met researcher Tom Reijner. Wat waren de gevolgen van deze geheimhouding? En hoe belangrijk was de publiekelijke coming-out van rockzangeres en tv-maker Ryanne van Dorst?
Mensen die geboren worden met een lichaam dat niet voldoet aan ons typische idee van wat een man of vrouw is noemen we intersekse. Zij ervaren taboe en onbegrip. Ze worden blootgesteld aan ‘normaliserende’ medische behandelingen, omdat zij niet passen in een maatschappelijk idee van wat een ‘normaal’ lichaam is. Het Vlaamse supermodel Hanne Gaby is intersekse en ze is daar trots op. Ze strijdt vóór erkenning van intersekse mensen en tégen de geheimhouding en operaties bij gezonde kinderen. Ze weet uit ervaring dat de ingrepen de kinderen niet helpen, maar beschadigen, nog voor zij over hun lichaam en genderidentiteit hebben kunnen nadenken.
Hoe ziet een toekomst eruit waarin baby’s überhaupt niet als man of vrouw geregistreerd worden en iedereen mag kiezen, bevrijd van de strenge regels die de maatschappij handhaaft als het gaat om ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’?
Met o.a.: Janaya Khan (Canadees denker en activist), Hanne Gaby (Vlaams topmodel en intersekse activist), Patricio Manuel (Amerikaans bokser), Alok Vaid-Menon (kunstenaar en schrijver), Naomie Pieter (medeoprichter van Black Queer & Trans Resistance Netherlands), Annelies Tukker (beleidsmedewerker internationaal bij de Nederlandse organisatie voor seksediversiteit, NNID), John Swiatek (intersekse bondgenoot en model) en Jonah Lamers (socioloog en videoproducer).
Regie: Nirit Peled
Research: Marijntje Denters & Tom Reijner
Productie: Sharon Yosef
meer zoals 'Beste reizigers...'
Radicaal in Birmingham
In Birmingham, de tweede stad van Engeland, is één op de vijf inwoners moslim. Stigmatisering en uitsluiting zorgen ervoor dat jonge moslims er gevoelig zijn voor de boodschap van jihad-rekruteerders. Een aanzienlijk aantal veroordeelde islamisten heeft een connectie met Birmingham, in de Engelse media ook wel het ‘Jihadi Capital’ genoemd.
elke maandag per mail alle updates
Op de hoogte blijven van VPRO Tegenlicht? Abonneer je op de nieuwsbrief en ontvang wekelijks het laatste nieuws, achtergronden en extra's bij de uitzendingen.
like VPRO Tegenlicht op Facebook
Ga naar Facebook