Tegenlicht in de klas

Oorlog vindt niet alleen plaats op het slagveld. Ook in de virtuele wereld is er een oorlog gaande. Die oorlog gaat om waarheid en om het verspreiden van leugens.

Ga je naar een restaurant of liever naar de snackbar? Eet je vlees of vega? Ons eetpatroon verandert. Hoe eten we in de toekomst?

Reclame, het is overal. We zijn het heel normaal gaan vinden. Maar is het wel zo normaal en willen we het wel? Of kunnen we ook zonder?

Een bedrijf winstgevend maken en toch maatschappelijk verantwoord bezig zijn. Hoe vluchtelingen onderdeel kunnen zijn van een succesvolle bedrijfsvoering.

Bossen hebben grote invloed op ons klimaat en maken onze aarde leefbaar. Toch wordt er jaarlijks miljoenen hectare bos gekapt en is nog maar 15 procent van het oorspronkelijke bos intact. In de oeroude bossen van Noord-Amerika doet Suzanne Simard onderzoek naar de communicatie tussen bomen. Ze heeft ontdekt dat bomen een sociale gemeenschap vormen net als mensen.

Emojies. Je gebruikt ze waarschijnlijk dagelijks, maar weet je ook waar ze vandaan komen en wie ze eigenlijk heeft bedacht? Maar liefst 2,9 miljard mensen gebruiken de taal van emoji als communicatiemiddel. Dat is meer dan bijvoorbeeld het gebruik van de Engelse taal.
Op dit moment zitten er 3000 emoji ‘s verborgen in het toetsenbord. En daar komen ieder jaar weer een aantal bij. Wie zijn de mensen die bepalen welke icoontjes voor de hele wereld worden toegevoegd?

In Nederland staan bijna 90.000 mensen op een wachtlijst voor psychische zorg. Er moet iets worden gedaan aan deze wachtlijsten, maar misschien is het net zo belangrijk dat we bekijken of de zorg die nu wordt geboden wel effectief genoeg is. En of we iedereen die psychische problemen heeft wel in een bepaald hokje moeten stoppen.

In 2019 breken er protesten uit in Hongkong tegen de regering. Hongkong is liberaal en kapitalistisch, in tegenstelling tot het communistische China. Wanneer China een wet in wil voeren waarin staat dat iedereen met een strafblad aan China kan worden uitgeleverd, komen de inwoners van Hongkong in opstand tegen de steeds verdergaande beperkende maatregelen.

De komende tachtig jaar kan de zeespiegel met een meter of meer stijgen. Dat heeft grote gevolgen op ons land en ons leven. Door de opwarming van het klimaat stijgt bovendien niet alleen de zeespiegel, maar daalt ook de bodem in het land. Is het mogelijk om over 100 jaar nog droge voeten te houden, of moeten we met z'n allen naar het oosten verhuizen?

Al honderden jaren lang wordt de wereldgeschiedenis gedomineerd door de westerse wereld. Maar de laatste decennia is dat aan het veranderen. de laatste 10 jaar staat er geen westers land meer in de top van snelst groeiende economieën. Het machtscentrum verschuift van het westen naar het oosten.

Kleding wordt steeds goedkoper en er wordt steeds meer verkocht, maar dat heeft ook nadelen. De kledingindustrie is een van de grootste en meest vervuilende industrieën ter wereld. Ieder jaar worden er meer dan 1 miljard nieuwe kledingstukken geproduceerd. Maar liefst een derde daarvan wordt nooit verkocht, laat staan gedragen en wordt weggegooid of gedumpt.

Desoxyribonucleïnezuur oftewel DNA is een soort computercode met het programma van de opbouw van ons lichaam. Eind jaren tachtig besluit men om alle menselijke genen in kaart te brengen. De ontwikkelingen razendsnel en het is duidelijk dat DNA-analyse de toekomst heeft. Maar hoe beschermen wij onze data?

Rond de aardse atmosfeer cirkelen nu al meer dan honderd miljoen brokken ruimteafval. Het zijn de resten van afgedankte satellieten en raketten. Met een enorme snelheid razen ze door de ruimte en botsen op elkaar. Bij iedere botsing komen er meer brokstukken in de ruimte terecht. Door de aantrekkingskracht van de aarde cirkelen ze in een vaste baan rond onze planeet en vormen een gevaar voor nieuwe satellieten en ruimtestations.

Kan onze economie eeuwig doorgroeien? De Engelse econoom Kate Raworth vindt dit niet haalbaar en komt met een revolutionaire theorie voor de economie van de toekomst. De economie van de 21e-eeuw is niet lineair, maar heeft de vorm van een donut.

Het basisinkomen is een gegarandeerd geldbedrag van de overheid voor iedereen. Geld dat je naar eigen inzicht mag besteden. In heel de wereld is men al begonnen met experimenten. Historicus Rutger Brechman denkt dat we aan de vooravond staan van een definitieve doorbraak van het basisinkomen. Maar hoe moeten we dat gaan betalen?

vak: maatschappijleer, economie, biologie en scheikunde/NLT

De wereld draait op vervuilende, fossiele brandstoffen. Maar de olievoorraad nadert haar einde en binnen afzienbare tijd zal er niet voldoende meer zijn voor de alsmaar stijgende vraag naar energie. Is waterstof dé oplossing? Waarom wordt het dan nog niet massaal gebruikt?

Vak: maatschappijleer, economie, biologie en scheikunde/NLT

Sinds de vorige eeuw is de wereldbevolking zo explosief gegroeid dat, om voldoende voedsel te produceren, landbouwgronden uitgeput raken. John D. Liu ontdekt hoe dorre, uitgeputte woestenijen in China en Jordanië weer veranderen in vruchtbare gebieden. Is dit de oplossing?

vak: maatschappijleer, economie, biologie en scheikunde/NLT

Op de vraag of het nog wel iets uitmaakt of je stemt en waar je op stemt antwoordt de Nederlandse burger steeds vaker: Nee het maakt niets uit! Toch zijn er mensen die wel hun stem laten horen: door te demonstreren of te lobbyen. Hoe pakken zij het aan en heeft het effect?

Vak: maatschappijleer, economie, biologie en scheikunde/NLT

Vergrijzing wordt in Nederland door veel mensen gezien als een groot (beleids-)probleem. Maar de hedendaagse ‘ouderen’ willen niet worden weggezet als versleten en afgedankt. Ze zijn juist vitaal, levenslustig en vooral… vermogend. Waar liggen de kansen voor (jonge) ondernemers?

Vak: scheikunde/natuurkunde.
In menselijke uitwerpselen en urine zitten stoffen zoals fosfaten die goede mest opleveren en die nu verloren gaan. Fosfaat is een stof die naar verwachting over zo'n 30 jaar op zal raken. Langzaam ontstaan er nu overal hi-tech én low-tech initiatieven om zelf afvalwater op te vangen, de mest te gebruiken, het water te zuiveren en te hergebruiken.

Vak: scheikunde/natuurkunde
Na een moeizame start in de jaren '90 komt de zonne-energie-industrie in de jaren na 2000 van de grond. Duitsland is voorloper op het gebied van zonnecentrales. De landen rond de Middellandse Zee hebben naast zonne-energie ook een plan om zout in zoet water om te zetten.

Vak: economie

Een basisinkomen voor iedereen: is het de oplossing voor een nieuw economisch systeem? Steeds meer mensen kloppen bij de overheid aan voor een uitkering omdat banen verdwijnen door robotisering en algoritmes. En dat systeem is fraudegevoelig. Een gedachte-experiment met gratis geld.

Vak: techniek

Een nieuwe generatie uitvinders en makers neemt het heft in eigen handen en innoveert en produceert op zolders, in schuurtjes en in kleine lokale laboratoria.

Vak: techniek

Technologische innovaties verrijken het menselijk lichaam met apparatuur, zoals Google Glass. Ze assisteren onze zintuigen en breiden ze soms zelf uit. De functionaliteit van mens en machines raakt steeds meer verweven.

Vak: Economie en maatschappijleer

De drang van technologie-giganten om alles en iedereen aan te sluiten is letterlijk grenzeloos. Zo wil Google met luchtballonnen een schil om de planeet vormen en Facebook experimenteert met drones en een gratis Facebook-app voor de mobiele telefoon. Afrika is nu nog het continent met de meeste ‘witte vlekken’ op de kaart. Plekken zonder internet of bereik van mobiele telefoons. Maar juist daar zijn de ontwikkelingen in een versnelling gekomen. Afrika voegt in op de digitale snelweg.

Vak: economie/maatschappijleer

Angst voor terreur wordt gebruikt om migratie als een bedreiging voor de veiligheid te beschouwen. En angst voor migratie wordt vervolgens gebruikt om surveillanceproducten te ontwikkelen en dit leidt tot een miljarden industrie. Al deze surveillancetechnologieën houden ons allemaal in de gaten en delen de wereld in mensen die zich wel vrij over deze planeet mogen bewegen en zij die dat niet mogen.

Vak: economie

Nu Griekenland gered lijkt voor de EU, een Grexit lijkt te zijn afgewend en de strengste bezuinigingsmaatregelen ooit voor Griekenland zijn afgekondigd, komt het land in een nieuwe fase. Op sociale voorzieningen wordt er noodgedwongen nog meer bezuinigd en staatseigendommen worden verkocht. Welke kapers zijn er op de kust en hoe zal de Griekse uitverkoop het land veranderen?

Vak: economie

Er zit goud in ons afval. Letterlijk. Het terugwinnen heeft een nieuwe wereldwijde miljarden industrie gestart. Men noemt het Urban Mining en het is hot. Het creëert een nieuwe recycle industrie, verlost ons van afval en geeft ontwikkelingslanden onverwacht een verdienmodel.

Het noordpoolgebied is grotendeels van niemand. Het gebied bestaat voornamelijk uit water. Maar onder de zeebodem zijn enorme hoeveelheden mineralen, olie en gas te vinden. grondstoffen die veel geld kunnen opleveren. Door de verandering van het klimaat smelt het ijs op en rond de Noordpool. Hierdoor worden de aanwezige grondstoffen toegankelijker en veel landen azen hierop…

Racisme is onderdeel van de samenleving. Je komt het in meer of mindere mate overal tegen. Hoe zou de wereld eruitzien als het er niet was?

Nederland is een van de grootste exportlanden van landbouwproducten ter wereld. Dat is goed voor onze portemonnee. Maar er kleven ook nadelen aan de intensieve landbouw.

Vak: maatschappijleer

Supporters komen in verzet tegen de overnames van hun voetbalclubs door buitenlandse ondernemers. Hun oplossing: ze kopen gezamenlijk de club terug of richten een eigen club op.

Vak: economie

Het fenomeen autodelen zorgde voor meer personen per auto en minder CO2-uitstoot. Inmiddels is het uitgegroeid tot Uber, een multinationale beursgigant met als hoofddoel winstmaximalisatie. En zo zijn er meer initiatieven. Waar liggen de kansen en wat zijn de gevaren van de deeleconomie?

Vak: economie

Niet alleen gewone burgers betalen belasting. Ook grote bedrijven moeten dat doen. Maar terwijl de belastingdruk op burgers en midden en kleine bedrijven alsmaar toeneemt lijken de belastingen voor multinationals omlaag te gaan. Hoe en waar betalen de grote internationale bedrijven eigenlijk hun belasting? De vraag is simpel maar het antwoord een stuk lastiger. De multinationals hebben slimme manieren gevonden om hun belastingplicht te omzeilen. En ook Nederland heeft hier mee te maken.

Vak: economie

De Rotterdamse haven is een wereld van schepen, containers en harde werkers. Maar ook steeds meer van digitale communicatie, chips en sensoren. Daarmee wordt onze eigen ‘gateway to Europe’ bij uitstek een proeftuin voor de samenwerking tussen mensen, data en dingen.
In de top tien van wereldhavens is Rotterdam de laatst overgebleven vertegenwoordiger van Europa. Havens beconcurreren elkaar op snelheid van afhandelen, kostenefficiency en technologische innovatie. Bij de 'Port of Rotterdam' ontbreekt het niet aan ambitie om in de top tien te blijven: toegang voor grotere en meer geavanceerde containerschepen, geautomatiseerde terminals en de inzet van virtual reality technieken. En een tweede Maasvlakte die de haven weer toekomstbestendig moet maken.
Wat brengt de toekomst?

De handelsstromen tussen landen en bedrijven zijn de afgelopen decennia steeds intensiever geworden. Daardoor wordt geprobeerd om handelsbarrières en importheffingen via handelsverdragen zoveel mogelijk aan te pakken. TTIP is daar een goed voorbeeld van. TTIP is het voorgenomen vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten, maar dit verdrag leidt ook tot onrust in vooral Europa. Is het verdrag een bescherming van onze handelsbelangen of een bedreiging voor onze democratie?

India heeft de vrijemarkteconomie omarmd en een enorme economische groei doorgemaakt. Maar de nieuwe rijkdom is ongelijk verdeeld en de armoede is nog steeds groot. Bovendien komen er maandelijks 1 miljoen jonge mensen op de arbeidsmarkt die maar moeilijk werk kunnen vinden. Dit alles leidt tot grote spanningen op sociaal en religieus gebied. Gebaseerd op het boek ‘Tijd van woede’ van Pankaj Mishra.

Meer dan 10.000 jaar geleden begint het Holoceen. Een tijd waarin de mens de natuurlijke vegetatie van de aarde omvormt tot een cultuurlandschap. Het holoceen is eigenlijk het geologische tijdvak waarin we nog steeds leven. Maar er zijn wetenschappers die van mening zijn dat we een nieuwe periode binnengaan, of er al inzitten: Het Antropoceen. Een periode waarin het klimaat en de atmosfeer snelle veranderingen ondergaan door toedoen van menselijk handelen.

Miljoenen jaren is de wereld waarin de mens leeft niet veel groter dan zijn directe omgeving. En nog steeds zijn onze hersenen zo geprogrammeerd dat we die omgeving proberen te begrijpen.

Maar door het internet is onze belevingswereld veel groter geworden. We krijgen voortdurend prikkels en informatie van dichtbij, maar ook van de andere kant van de wereld. Wat voor effect heeft de overweldigende hoeveelheid informatie op onze gesteldheid? Waarom zijn we bang terwijl de wereld nog nooit zo veilig is geweest en waarom voelen we ons steeds vaker depressief en eenzaam?

China is een economische grootmacht en de invloed op de wereld neemt steeds verder toe. Maar het is ook een gesloten land dat weinig informatie vrijgeeft.

In 2020 is de wereld in de ban van de pandemie van het coronavirus. Is zo'n pandemie in de toekomst te voorkomen?

Vandaag besteld, morgen in huis. Webshops maken het ons steeds makkelijker om dingen bij hun te kopen. En dan wordt het ook nog eens gratis teruggestuurd. We kopen steeds meer online en we sturen steeds meer terug. Waarom doen we dat? En wat gebeurt er eigenlijk met die retouren?

Vak: Economie & aardrijkskunde.

De Europese Unie is naar haar eenwording langzaam uitgegroeid tot meer eenheid. Schengen en de Europese muntunie zijn daar voorbeelden van. Maar is er ook een gezamenlijke arbeidsmarkt voor de EU-landen mogelijk? Nu de jeugdwerkloosheid in de landen aan de Middellandse Zee twee tot vier keer zo hoog is als in Nederland, trekken jonge zuiderlingen steeds vaker naar Noord-Europa. De grenzen houden ze niet tegen en ook de wetgeving geeft meer vrijheid. De publieke opinie is echter nog niet zo ver.