General Motors en Mondragon: van kapitalistisch vlaggeschip naar coöperatie?
Voormalig uithangbord van het Amerikaanse kapitalisme, autofabrikant General Motors is na de val in 2009 overgenomen door de staat. Nu het bedrijf weer op wieltjes is gezet, met dank aan Uncle Sam, wordt er nagedacht over alternatieven voor de toekomst. De grootste industriële vakbond van de Verenigde Staten en tevens aandeelhouder van General Motors, schakelt de hulp van Mondragon in.
De wederopstanding van General Motors
Na de val van General Motors (GM) in de zomer van 2009, werd het bedrijf, ondanks een algemene afkeer van overheidsbemoeienis in de Verenigde Staten, genationaliseerd. Volgens Vicenç Navarro, hoogleraar economie aan Johns Hopkins University, komt deze afkeer voornamelijk voort uit de neoliberale traditie, die in de Verenigde Staten vooral vertolkt wordt door de Republikeinen. Hoewel er vanuit neoliberale hoek allerlei doemscenario’s werden voorspeld in het geval van een ‘socialistische’ staatsovername, doet GM het inmiddels weer redelijk goed. De overheid wist door een streng programma van herstructureringen de meeste banen bij de autofabrikant te behouden.
Have you noticed that one of the Obama administration’s most successful programs is also its most “socialist” initiative?
Er was jarenlang een gebrek aan regulering, controle en goed management bij de autofabrikant, stelt de Koreaanse econoom Ha-Joon Chang. Dit resulteerde in een slechte strategie waarbij een gebrek aan technologische innovatie en de verschuiving van productie naar handel op financiële markten de belastingbetaler van de Verenigde Staten tenminste 57,6 miljard dollar kostte. GM wist in augustus 2011 te melden dat de winst bijna verdubbeld was naar $2.5 miljard dollar in het tweede kwartaal. De omzet steeg met 19 procent naar $39.4 miljard dollar.
Van kapitalistisch vlaggeschip tot coöperatie?
Nu de autogigant weer winstgevend wordt, rijst de vraag of het bedrijf weer volledig geprivatiseerd moet worden. Uit vrees voor ‘business as usual’, gaan er stemmen op voor een alternatief model voor de bedrijfsonderdelen uit de staalindustrie.
Too often we have seen Wall Street hollow out companies by draining their cash and assets and hollowing out communities by shedding jobs and shuttering plants. We need a new business model that invests in workers and invests in communities.
In 2009 schakelde United Steelworkers (USW) als de grootste industriële vakbond van Amerika en aandeelhouder van GM, de hulp van Mondragon in. Hun doel: het maken van een coöperatieve bedrijfsvorm naar het voorbeeld van de succesvolle Baskische coöperatie. Zo kunnen de werknemers van GM zelf de eigenaren van hun fabrieken worden, een stabiele en duurzame bedrijfsvoering voeren en goede arbeidsomstandigheden verzekeren. Daarnaast worden er banen gecreëerd en voorkomt het dat al de productie verplaatst wordt naar het buitenland, waar het goedkoper is. Bovendien zal er meer van de winst in lokale steden van de Amerikaanse ‘Rust Belt’ blijven, waardoor die naar verwachting welvarender zal worden. Samen met Mondragon stelt USW nu plannen op voor een Amerikaanse versie van het Baskische model, en onderzoeken ze de mogelijkheid om een tiental bedrijven om te vormen.
We see today's agreement as a historic first step towards making union co-ops a viable business model that can create good jobs, empower workers, and support communities in the United States and Canada,
Privatisering
Obama’s regering staat onder druk van het Ministerie van Financiën, dat voornamelijk door neoliberale economen bestuurd wordt, stelt Vincenç Navarro. De overheid moest daarom duidelijk benadrukken dat het om een tijdelijke overname zou gaan. Nu het bedrijf weer op gang begint te komen, zal de overheid haar geld terug willen verdienen. Er zijn plannen om GM weer zo snel mogelijk te verkopen aan private ondernemingen. Met de daarbij horende angst voor een terugval in oude gewoontes, is dat iets wat de vakbonden met hun initiatief juist willen voorkomen.
Once human beings throw off the chains imposed by the idea that all economic laws are “natural,” they discover the capacity to change things and can use the tools of democratic government to do so when all else fails.
Links
- Column in de Washington Post van E.J. Dionne Jr.: 'GM is back, thanks to Uncle Sam'
- United Steelworkers aankondiging van de samenwerking met Mondragon
- Google-vertaling van Vicenç Navarro artikel over GM en Mondragon
- Economist-artikel over het resultaat van de redding van GM
- Artikel over het partnerschap van Mondragon en United Steelworkers
- Verklaringsdocument van de samenwerking tussen United Steelworkers en Mondragon
Het wonder van Baskenland
Tegenlicht bivakkeert in het Baskische stadje Mondragón, waar het overgrote deel van de bevolking werkt in coöperaties. Elke werknemer is er mede-eigenaar en men beslist samen welke keuzes het bedrijf moet maken. Met succes, ook in deze economisch harde tijden. Mondragon maakt hoogtechnologische producten en is als 7e grootste bedrijf van Spanje uitgegroeid tot een multinational met vestigingen over de hele wereld.
Jose María Arizmendiarrieta
Priester; grondlegger en geestesvader van de Mondragon-coöperatie
De Rabobank als coöperatie: Louter succes of lachen als een boer met kiespijn?
De Rabobank Groep pronkt op de VN-website als eerste donor voor ‘het Internationale Jaar van de Coöperatieven’. De bank behoort tot een van ’s werelds 30 grootste financiële instituties en staat als een van de meest bekende coöperaties bekend. Maar wat maakt de Rabobank coöperatief? We vroegen het aan Dirk Duijzer, directeur Coöperatie, Bestuur en Duurzaamheid bij de Rabobank.
Samen voor hun eigen
In Spaans Baskenland is arbeiderszelfbestuur de gewoonste zaak van de wereld. Zou het elders ook werken?
Doorstart Detroit
De autogigant, ooit de parel van de Amerikaanse economie, maakte een doorstart dankzij een miljardeninjectie van de Obama regering en werd gesommeerd af te slanken tot een kleiner, meer wendbaar bedrijf. In Tegenlicht een dag uit het leven van vier inwoners van Detroit en omgeving, wiens levens op verschillende manieren verbonden zijn met General Motors.
Redding van een icoon bron voor toekomstige crises?
De crisis zorgt voor veel vragen. Zijn stimuleringsmaatregelen goed of fout om de economie te herstellen? In Amerika zou het weleens tot andere grote problemen kunnen leiden.
Het testament van Tony Judt
Tegenlicht toont cruciale passages uit Tony Judts oproep om nu meer dan ooit de sociaal-democratie te herdenken. Judts pleidooi klink door in drie portretten van hedendaagse verliezers van het door Judt gehekelde marktdenken, waaronder van Mark Goossens. Goossens werkte ruim vijftien jaar in de Antwerpse Opel-fabriek, eigendom van General Motors, die inmiddels definitief de deuren heeft gesloten.