Zo ziet dringende actie rondom de energietransitie eruit
Het pleidooi voor een energiezuinige wereld klinkt door de oorlog in Oekraïne luider dan ooit. Binnen een mum van tijd worden duurzaamheidsplannen vervroegd en opgeschaald om van Russisch gas af te komen.
De wereld schreeuwt al jaren om verduurzaming en een steile reductie van vervuilende brandstoffen. Een van de grootste leveranciers van gas, olie en kolen in Europa is Rusland. Nu onafhankelijkheid van dat land hoog op de agenda staat, is er momentum om helemaal van fossiele brandstoffen af te stappen.
De afgelopen vijf jaar leunde de EU voor zo’n zestig procent op brandstof van elders. Zo komt 45 procent van het gas dat we in Europa importeren uit Rusland. Dat kwam vorig jaar neer op 155 miljard kubieke meter.
Ter vergelijking: een gemiddeld Nederlands huishouden verbruikt 1500 kubieke meter gas per jaar. Het Russische gas is dus goed voor meer dan 100 miljoen huishoudens.
Vanuit alle hoeken worden manieren geopperd waarop we onafhankelijk kunnen worden van Russisch gas, veelal geïnspireerd door de klimaatdoelen van eerdere jaren. Duurzame plannen die voorheen als onrealistisch werden bestempeld, niet serieus werden genomen en steeds werden uitgesteld, zijn binnen enkele dagen omgevormd tot een EU-breed stappenplan. Plotseling kunnen we binnen een jaar aanzienlijke stappen richting een gasvrije samenleving zetten.
Veel bedrijven zijn (vooralsnog) bereid om uit ethische overwegingen winstconcessies te doen. Maar ook krimp is belangrijk. Wanneer we bijvoorbeeld in heel de EU de verwarming één graad lager zetten, kunnen we 10 miljard m³ Russisch gas besparen. Zo bleek afgelopen week uit een onderzoek van het Internationaal Energie Agentschap.
Hoe wordt Europa minder afhankelijk van Russisch gas?
De oorlog in Oekraïne maakt des te meer duidelijk dat Europa in haar energievoorziening te afhankelijk is van Rusland. Volgens Diederik Samsom, architect van de Green Deal, hadden we de energietransitie al veel eerder moeten doorvoeren.
Plotseling kunnen we binnen een jaar aanzienlijke stappen richting een gasvrije samenleving zetten.
De volgende plannen helpen ons niet alleen van Russische fossiele brandstof af, ze zetten ook gewichtige stappen naar een duurzamer Europa. En ze hebben nog een ander voordeel: volgens de Europese Commissie zijn juist deze stappen naar onafhankelijkheid, ten opzichte van bijvoorbeeld gas van ergens anders inkopen, het meest betaalbaar.
Drie wegen naar een gasvrije EU
1. Besparen, verslimmen, isoleren
Gebouwen zijn grote energieslurpers. Er zijn verschillende manieren om die te verduurzamen. De eerste werd al genoemd: de verwarming een graadje lager zetten scheelt zo’n 10 miljard m3 gas, zo staat in het rapport van de IEA. Gasboilers moeten ingesteld op de meest efficiënte temperatuur, niet hoger dan 60°C. Zelfregelende thermostaten helpen om onnodig verbruik te voorkomen. Als we twee miljoen ‘slimme’ thermostaten extra installeren, bespaart dat ons 1 miljard kubieke meter gas per jaar.
Daarnaast is het zaak dat de warmte niet ontsnapt. Jaarlijks wordt slechts één procent van de Europese gebouwen gerenoveerd. Daar is volgens het IEA veel winst te behalen. Als we hierboven op de 0,7 procent slechtst geïsoleerde gebouwen renoveren, besparen we meer dan een miljard m3 gas per jaar.
De EU moet bedrijven en burgers helpen door in te zetten op energie-effectiviteitscontroles en advies.
Winst binnen een jaar: 12 miljard m³ gas
2. Gebouwen uitrusten met warmtepompen en zonnepanelen
Het beste is uiteindelijk om gasboilers in gebouwen te vervangen voor warmtepompen. Dit jaar dubbel zoveel warmtepompen installeren door te investeren in het installatieproces levert 2 miljard m³ aan gas op, zegt het IEA. De Europese Commissie streeft naar 10 miljoen extra warmtepompen voor huishoudens in de EU in de komende vijf jaar. Voor elke 10 miljoen huishoudens met warmtepompen hebben we zo’n 12 miljard m³ minder gas nodig.
Ook de installatie van zonnepanelen op daken van burgers wil de EU stimuleren. Wanneer de EU twintig procent van de installatiekosten subsidieert, verdubbelt dit volgens het IEA het installatietempo. De Europese Commissie schat dat het opkrikken van het installatietempo van zonnepanelen op daken ons binnen een jaar ons zo’n 2,5 miljard m³ aan gas besparen.
Winst binnen een jaar: 4,5 miljard m³ gas
3. Grootschalige duurzame energiewinning
De EU had al plannen voor nieuwe duurzame energie, met name met wind- en zonne-projecten. Langdurige administratieve processen en vergunningaanvragen hebben daarbij veel vertraging opgeleverd. Maar door de oorlog in Oekraïne neemt de EU nu maatregelen om ze zo snel mogelijk te realiseren.
In mei komt de Commissie met aanbevelingen om deze processen te versnellen. Van lidstaten wordt verwacht dat ze in de tussentijd zo snel mogelijk locaties voor duurzame energieprojecten op land en in zee in kaart brengen. Ook worden investeringen in trans-Europese netwerken gestimuleerd. Het inzetpercentage van wind- en zonne-energie binnen een jaar met twintig procent verhogen bespaart 3 miljard m3 gas.
Winst binnen een jaar: 3 miljard m3 gas
Eindstand
Extra besparingsacties en installatie van bekende duurzame technieken zijn relatief makkelijk uit te voeren en leveren snelle winst op van ten minste 19,5 miljard m³ gas in aankomend jaar. Veel van de plannen lagen al op tafel als onderdeel van een plan voor 2055, maar hebben nu, vanwege de spanningen met Rusland, concrete tussendoelen gekregen. Het draagvlak voor duurzame energie is groter dan ooit. Laten we doorpakken.
meer zoals dit
Hoe wordt Europa minder afhankelijk van Russisch gas?
De oorlog in Oekraïne maakt des te meer duidelijk dat Europa in haar energievoorziening te afhankelijk is van Rusland. Volgens Diederik Samsom, architect van de Green Deal, hadden we de energietransitie al veel eerder moeten doorvoeren.
Hoe Poetin de democratie tot vijand uitriep
Al sinds het begin van zijn presidentschap is Vladimir Poetin bezig met het uitschakelen van zijn grootste vijand: democratie. Daarbij maakt hij talloze slachtoffers. Wat wil Poetin met de wereld doen?
Energy War
Toen hij de Iraanse president Ahmadinejad hoorde verklaren dat de Holocaust een verzinsel was, dacht de Amerikaanse journalist Thomas Friedman: zou Ahmadinejad dat ook durven zeggen als de olieprijs 20 dollar per vat was, in plaats van 60 dollar? En dat zelfde dacht hij toen hij president Chavez van Venezuela tegen George Bush en Tony Blair hoorde zeggen dat ze naar de hel konden lopen.
Een nieuwe orde
Het is urgenter dan ooit dat Europa zelfvoorzienend wordt op het gebied van energie. Dat gaat gepaard met grote machtsverschuivingen, zowel binnen als buiten de EU. Wat gaat de energietransitie betekenen voor de geopolitieke verhoudingen?