7 ideeën die Nederland beter gaan maken

Leuk hoor, documentaires maken, maar wordt de wereld er ook beter van? Met regelmaat maken we bij VPRO Tegenlicht uitzendingen waarvan we denken: met dit idee zouden we morgen kunnen beginnen.

Maar dat kunnen we uiteraard niet alleen. Ideeën worden alleen werkelijkheid als genoeg mensen hun schouders eronder zetten.

Heb je dus genoeg van dat luie Netflixen, en zoek je inspiratie om aan de slag te gaan voor een beter Nederland? We zetten zeven ideeën – en documentaires – voor een beter Nederland voor je op een rij. Plus tips over wat jíj zou kunnen doen. Of je nou werkgever bent, ambtenaar, burger of consument.

1. we gooien het boerenbedrijfsmodel op de schop

Dat boeren hun bedrijfsmodellen op de schop zullen moeten gooien vanwege het klimaat is al jaren bekend. Toch zit er maar weinig verandering in de sector. De boeren in 'Plattelandspioniers' laten zien hoe het anders kan:

• Wouter van Eck creeërt zijn eigen voedselbossen;
• Geert van der Veer bouwt een netwerk van duurzame boerencoöperaties;
• Frans Pool en Pieter de Kroon ontwerpen hun eigen energiecoöperatie met koeienmest.

2. we gaan massaal bouwen met hout (tégen het woningtekort, vóór het klimaat)

Bouwen met beton en staal is enorm vervuilend. Het zorgt wereldwijd voor negen procent van de CO2-uitstoot. In de aflevering 'Houtbouwers' wordt een oplossing voorgelegd waarmee we gisteren al hadden kunnen beginnen: massaal bouwen met hout. Want: hout slaat juist CO2 óp, en het woont bovendien prettig. 

Twee belangrijke kanttekeningen: 

• er moeten dan wel op grote schaal bomen worden geplant ( is dit een idee voor de boeren?);
• woningcorporaties en ontwikkelaars zullen houtbouw een kickstart moeten geven door op steeds grotere schaal te investeren.

3. we schakelen relatief simpel over van gas naar waterstof

Eén van de grootste obstakels van de energietransitie is dat we groene stroom lastig kunnen opslaan. Waterstof, dat energie vasthoudt, is daarvoor de oplossing. Bovendien kunnen we voor de distributie van waterstof onze oude gaspijpleidingen gebruiken. Een klassieke win-win. 

Wie zijn de voorlopers? 

• de Nederlandse Gasunie onderzoekt hoe ze duurzame groene waterstof uit zonne-energie kan produceren;
• netbeheerder Tennet wil energie opslaan in de Noordzee op zogenaamde waterstofeilanden;
• de provincie Groningen is volop bezig met het ontwerpen van een regio die draait op waterstof;
• det Zuid-Hollandse dorp Stad aan ’t Haringvliet wil in 2025 volledig overschakelen op groene waterstof.

4. we brengen een nieuw economisch model in de praktijk

Het idee van eeuwigdurende groei heeft z'n langste tijd nu wel gehad: tijd voor een nieuw economisch model. De Britse econoom Kate Raworth gebruikt een krachtig beeld voor een nieuwe circulaire economie: de donut. Onze economische activiteiten zouden niet uit de bocht moeten vliegen, maar groeien binnen grenzen, in een ideale cirkel.

De donuteconomie in een notendop: 

• steeds meer bedrijven laten het oude model van 'aandeelhouderskapitalisme' los;
• economische activiteiten komen weer in dienst te staan van de mens;
• circulariteit en het ecologische plafond worden vanaf het begin meegenomen in de onderneming.

5. met z'n allen veranderen we de koers van Shell

Een groot bedrijf van koers laten veranderen: hoe doe je dat? In onze aflevering 'De Zaak Shell' geven we een aantal voorbeelden.

Want dat de energietransitie veel te langzaam gaat, en het beleid 'totaal inadequaat is', dat lieten maar liefst elfduizend wetenschappers onlangs nog weten in het wetenschappelijke tijdschrift BioScience.

Zo wordt Shell nu aangepakt:

• advocaat Roger Cox klaagt Shell aan vanwege het schenden van de wettelijke zorgplicht, de mensenrechten en het klimaatakkoord van Parijs;
• klimaatbewegingen groeien en proberen via toenemende protestacties Shell te veranderen;
• een nieuwe generatie aandeelhouders staat op en probeert Shell van binnenuit te vergroenen.

6. we bereiden Nederland (opnieuw) voor op het water

Het water komt eraan, en daar kunnen we ons maar beter goed op voorbereiden. Of de zeespiegel nu met één, drie of zes meter stijgt: dat we onze dorpen, steden, akkers, industrie en bossen anders moeten inrichten, dat is duidelijk. Maar hoe?

• één plan: een megadam bouwen midden op de Noordzee, die Nederland moet beschermen tegen het stijgende water;
• een ander plan is om ons terug te trekken uit Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland;
• intussen houden boeren rekening met nattere grond en gaan bijvoorbeeld cranberries verbouwen.

7. we maken grote stappen om armoede in Nederland te bestrijden

Als we onze samenleving eenmaal naar eigen smaak hebben ingericht, dan toppen we het af met het stokpaardje van historicus Rutger Bregman: gratis geld voor iedereen. Of in de taal van ondernemend rechts: durfkapitaal voor elke investeerder.

• met een basisinkomen kunnen we volgens Bregman armoede uitroeien en waardevollere economische bijdrages leveren;
• het basisinkomen zou een burgerrecht moeten worden;
• negen Nederlandse steden doen inmiddels experimenten met het basisinkomen.