politiek Aflevering

De consultant regeert

VPRO Tegenlicht gaat op zoek naar de langetermijneffecten van het massaal inhuren van consultants. Wat gebeurt er als een ministerie zelf niet meer genoeg kennis in huis heeft? Hoe komt het dat de consultancy-industrie zo hard groeit? Kun je het consultants kwalijk nemen dat zij de overheid aan een oneindig consultancy-infuus hebben gelegd? En kunnen we de overheid ook versterken, zodat ze in staat is zelf de regie te nemen bij de grote opgaven van deze tijd?

vanaf 11 mei online | zondag 11 mei 23:16 NPO 2

Er is een wildgroei aan consultants, mede dankzij de managementcultuur van bestuurlijk Nederland. Een cultuur die bewust alle vakmensen heeft weggejaagd en vervangen door managers. Die verloren kennis en uitvoerders moeten vervolgens allemaal extern worden ingehuurd. Hoe vaker kennis extern wordt ingehuurd, hoe ‘dommer’ de Nederlandse overheid zelf wordt. Het is een neerwaartse spiraal die al veertig jaar gaande is, met alle gevolgen van dien. Ministeries voeren zelf weinig meer uit, nemen geen verantwoordelijkheid en zijn hun zelfvertrouwen kwijt. 

De slimme student past wel op voor een traineeship bij de overheid. Het beeld van de ambitieloze ambtenaar is hardnekkig. Ondertussen vechten consultancybureaus om deze veelbelovende nieuwe professionals, met beloftes om ‘agile impact’ te maken voor verschillende stakeholders, de wereld te verbeteren via bootcamps en ‘synergy trajecten’ en natuurlijk met uitzicht op een riant salaris. Met een werkweek van tachtig uur, dat wel. 

VPRO Tegenlicht spreekt met (aspirant-)consultants, denkers die het mechanisme achter de consultancy-industrie blootleggen, managers met spijt en de verdwenen ambtenaar met verstand van zaken. Voor deze allerlaatste televisieaflevering van het roemruchte VPRO-programma gaat Tegenlicht als kers op de taart een samenwerking aan met de theatergroep De Verleiders, die met hun voorstelling Bureau Buitenschot de relatie tussen overheid en consultant op satirische wijze blootlegt.

aan deze documentaire werkten mee

 ©  Tegenlicht

Geert Rozinga was eindredacteur bij Tegenlicht, is maker en werkt al 15 jaar bij de VPRO. Met een achtergrond in economie en politicologie leerde hij al snel hoe andere invalshoeken elkaar kunnen versterken. Niet gek dat juist Tegenlicht hem zo trekt. Hij slaat aan op thema’s als duurzaamheid en economie, maar bovenal op mensen die iets bijzonders doen en iets proberen te bereiken en veranderen. Dié mensen een podium bieden, opdat hun energie wordt doorgegeven - dat vindt hij het mooiste dat er is.

regie
Geert Rozinga

research
Kas Jansma
William de Bruijn

camera
Hans Bouma
Jean Counet

geluid
Pepijn Aben
Sander den Broeder

montage
Jouke Dubel

beeldresearch
Paula Witkamp

dramaturg
Marije Meerman

vormgeving
Fien Leeflang

productie
Marie Schutgens

productie-assistent
Robert de Vries

uitvoerend producent
Elleke Claessen

eindredactie
Julia Veldman

© VPRO 2025

verhalen bij dit thema

in deze documentaire

    Mariana Mazzucato

    Is econoom, schrijfster en criticaster van de consultancy-industrie. Zij opent de aanval op het verdienmodel van adviesbureaus. Haar meest recente boek is The big con, dat ze samen met Rosie Collington heeft geschreven.

    © Jean Counet

    Simon van Teutem

    Was stagiair bij consultant-gigant McKinsey en geeft inzicht in de route van ambitieuze toptalenten die bij consultancies terechtkomen. Hij schrijft voor Our World in Data en de Correspondent, en schreef voor die laatste het boek De bermudadriehoek van talent.

    ©  tegenlicht

    Harry Starren

    Is voormalig-CEO van opleidingscentrum De Baak, waar hij jarenlang ambtenaren én managers opleidde om vooral te managen. Tegenwoordig is hij bestuursadviseur, auteur, spreker over thema’s zoals burgerschap en voorzitter van de Sociëteit voor de levenskunst.

    © Jean Counet

    Aico Troeman

    Is partner bij de Boston Consulting Group (BCG), waar hij bedrijven adviseert in de energiesector. Hij vertelt waarom consultancy volgens hem het mooiste werk is dat er is.

    ©  tegenlicht

    De Verleiders

    Spelen in hun voorstelling Bureau Buitenschot een satire over ‘het bestuurlijke gezwel dat onze samenleving al twintig jaar overwoekert’.

    © Jean Charles Counet