De grote verbouwing
Nederland inmiddels allerlaatst op de Europese ranglijst van duurzame energie. Slechts 7,4 procent van onze energie produceren wij uit duurzame bronnen. Wij zijn het duurzame sukkeltje van Europa en lopen mijlenver achter op koplopers Zweden en Finland. Nederland heeft weliswaar geen waterkracht en weinig energie uit biomassa, toch zijn de excuses nu wel op. Want zelfs alle met Nederland vergelijkbare landen scoren aanzienlijk beter.
Aan de slag met de grootste verbouwing die Nederland ooit gekend heeft
Hoe maken we Nederland zo snel mogelijk CO2-neutraal? Hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans schetst de omvang van de uitdaging waar Nederland voor staat.
Jan Rotmans - 28 augustus 2021
Allerlaatste. Dat is Nederland inmiddels op de Europese ranglijst van duurzame energie. Slechts 7,4 procent van onze energie produceren wij uit duurzame bronnen, zoals zon, wind en biomassa. Wij zijn het duurzame sukkeltje van Europa en lopen ver achter de troepen aan.
Zweden (meer dan vijftig procent duurzame energie) en Finland (meer dan veertig procent) zijn koplopers. Uiteraard heeft Nederland geen waterkracht en nauwelijks biomassa, en is Nederland dichtbevolkt en energieintensief. Maar de excuses zijn op, want alle met Nederland vergelijkbare landen scoren aanzienlijk beter. De belangrijkste oorzaken zijn falend energie- en klimaatbeleid, het eeuwige gepolder, gebrek aan politiek leiderschap en de verregaande invloed van multinationals als Shell op de energietransitie.
We zijn de strijd tegen klimaatverandering aan het verliezen
lees het artikel
1. gebouwde omgeving
De gebouwde omgeving (ik beperk me hier tot woningen en gebouwen) is verantwoordelijk voor circa 25 procent van de CO2-uitstoot en is voor 95 procent afhankelijk van gas. We hebben in Nederland circa zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen die zijn aangesloten op aardgas. Bovendien gaan we nog honderdduizend woningen bouwen met aardgas. Als we alle bestaande en nieuwe woningen van het aardgas af willen halen voor 2050, dan betekent dat zo’n vijftienhonderd woningen per dag aanpassen. De afgelopen twee jaar hebben we zo’n vijftienhonderd bestaande woningen van het aardgas af gehaald, dus wat we in twee jaar hebben gedaan, moeten we per dag gaan doen, dertig jaar lang! Dat is de grootste verbouwing die Nederland ooit gekend heeft.
Het is ook complex, omdat er niet één optimale oplossing is. Er is een heel scala aan oplossingen, waar we nog mee moeten experimenteren. We gaan dus stapsgewijs van het aardgas af, waarbij we op kleine schaal beginnen en daarna opschalen en versnellen. Er loopt een transitieprogramma aardgasvrije wijken, met 27 proeftuinen waarin volop geëxperimenteerd wordt met technieken: inzet van kleinschalige, hybride warmtenetten, aardwarmte, groen gas, waterstof en elektrificatie voor energieneutrale woningen. In alle gevallen speelt isolatie een sleutelrol in het gasvrij maken van de woningvoorraad. Bij de gebouwen is de opgave minstens zo complex: twee derde van de kantoorgebouwen voldoet nog niet aan de duurzaamheidseisen die per 2023 verplicht zijn gesteld door de EU, terwijl de eisen na 2023 nog strenger worden.
'Dit wordt de grooste verbouwing die Nederland ooit gekend heeft'
versnel de verbouwing
In het huidige tempo doen we er driehonderd jaar over om de gebouwde omgeving aardgasvrij te maken. We kunnen dit versnellen door fiscale en financiële prikkels, waarbij mensen beloond worden als ze hun huis verduurzamen, met aanloopsubsidies en doorwerking in de hypotheek. Maar we moeten vooral beginnen met sociale huurwoningen, waarbij woningcorporaties, installateurs, bouwers, ondernemers en burgers doorbraakcoalities vormen, en de gemeenten een faciliterende rol aannemen.
3. de industrie
Industrie en landbouw zijn heel complex om te verduurzamen. Efficiënter met energie omgaan is belangrijk, maar energie-efficiëntie wordt in de industrie al decennialang onderbenut (minder dan één procent per jaar). Elektrificatie van processen in de industrie levert forse CO2-reductie op, maar is nu nog heel duur, het kost veel tijd om te implementeren, en niet alle industriële processen zijn ervoor geschikt. Pas na 2030 zal elektrificatie een significante rol gaan spelen bij de reductie van CO2, en dat zal tientallen miljarden euro’s aan investeringen gaan vergen (alleen al in de chemische sector wordt dit op 65 miljard euro geschat).
'Verduurzaming van de industrie zal tientallen miljarden euro’s aan investeringen gaan vergen'
Ook waterstof wordt belangrijk voor de industrie, maar ook pas na 2030. Het is nu nog duur en kost nog veel fossiele energie (aardgas). Groene waterstof uit zon en wind vergt heel veel groene stroom, en die is er voorlopig nog niet.
Biomassa kan productieprocessen in de industrie ook verduurzamen, maar dan wel tweede- en derde-generatiebiomassa (reststromen, afval), zodat niet wordt geconcurreerd met de voedselvoorziening. En dan moet de biomassa ook niet worden gebruikt om bio-energie mee op te wekken, maar om hoogwaardige producten mee te maken, zoals biobouwmaterialen, biopolymeren en biocosmetische producten.
CO2-opvang
CO2-afvang en -opslag lijkt onvermijdelijk om CO2 te reduceren, al is dat in Nederland nooit van de grond gekomen. Het is en blijft een domme oplossing, want CO2 onder de grond opslaan voegt geen waarde toe. CO2 kan heel goed hergebruikt worden in de industrie, wat een veel slimmere oplossing is.
'Als één land dit kan, is het Nederland wel'
Deltaplan waterstof
Kijk hier de aflevering