De weerbare democratie

De kloof in de samenleving lijkt groter te worden. Globalisering, migratie, groeiende ongelijkheid, minder bestaanszekerheid en de huidige coronacrisis lijken westerse maatschappijen in tweeën te splitsen. Grote groepen voelen zich niet vertegenwoordigd. Dankzij sociale media kunnen zij elkaar steeds makkelijker vinden. Tegelijkertijd weten radicaal-rechtse influencers en politici hen steeds makkelijker te bereiken én te bespelen. 

VPRO Tegenlicht onderzoekt de beste ideeën die onze democratie weerbaarder maken tegen de autoritaire verleiding.

over de uitzending

 

De Amerikaan Caleb Cain haalde de krant als een door het Youtube-algoritme geradicaliseerde jongen. Maar ergens tussen alt-light en extreemrechts trok hij zelf aan de rem. Nu probeert hij in gesprek te gaan met mensen die in hetzelfde schuitje zitten om zo, hopelijk, de kloof in zijn land te helpen dichten.

Volgens Cain is er veel meer aan de hand dan een uit de hand gelopen algoritme.

lees hier meer over de uitzending

De grauwe uitzichtloosheid van het gedeïndustrialiseerde stadje waar hij opgroeide, symboliseert de gebroken Amerikaanse droom die voor hem en vele anderen aan de basis ligt van hun onvrede. 

Mensen in industriesteden als die van Cain zagen de fabrieken sluiten, de macht van de vakbonden afbrokkelen en de partij die normaal voor ze opkwam veranderen in een partij voor professionals. De Amerikaanse schrijver Thomas Frank spreekt over het verraad van de werkende klasse door de partijen die van oudsher voor hen opkwamen. Partijen die betoverd raakten door het idee van bestuur door een professionele klasse van hoogopgeleide experts.

Mark Bovens van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid ziet de scheiding tussen lager- en hogeropgeleiden en het dramatische gebrek aan vertegenwoordiging in de politiek als oorzaak van de onvrede. Meer dan negentig procent van de Kamerleden heeft een hbo(+)-opleiding. Onder de bevolking is dat slechts dertig procent. Volgens Bovens is het van levensbelang voor onze democratie dat meer lageropgeleiden doorstromen naar posities met invloed en macht. Ooit speelden de vakbonden hierbij een belangrijke rol, maar ook daar zwaaien academici inmiddels vaak de scepter. Dat het ook anders kan, zien we in IJmuiden, één van de weinige plekken waar de vakbond nog groeit en waar staalarbeider Stanley Bostdorp deel uitmaakt van het bestuur van FNV Metaal.

De Vlaamse schrijver David Van Reybrouck ziet nog een andere hoopvolle weg naar een betere vertegenwoordiging in de politiek: een burgerraad. Ostbelgien - het Duitstalige deel van België - is de eerste plek ter wereld waar zo’n burgerraad met vierentwintig willekeurig door het lot aangewezen burgers een permanent onderdeel van het lokale bestuur is geworden. Raadslid Didier Lejeune is doordeweeks opzichter bij een bouwbedrijf, maar een aantal zaterdagen per jaar is hij de trotse voorzitter van deze burgerraad.

Met de Nederlandse verkiezingen voor de deur brengt VPRO Tegenlicht in kaart hoe kwetsbaar onze eigen democratie is en welke veelbelovende manieren er zijn om die weerbaarder te maken tegen de autoritaire verleiding.

Met o.a. Thomas Frank (schrijver en politiek analist), David van Reybrouck (schrijver en cultuurhistoricus), Mark Bovens (hoogleraar bestuurskunde / lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid), Caleb Cain (voormalig alt-righter / deradicaliseringsactivist), Stanley Bostdorp (staalarbeider en bestuurslid FNV Metaal) en Didier Lejeune (deelnemer Burgerraad Ostbelgien).

Regie: Mea Dols de Jong
Research: Arnout Arens
Productie: Olivier Schuringa
Montage: Paul Delput
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga

over de sprekers

Thomas Frank
Journalist, schrijver

David van Reybrouck
Filosoof, historicus

Mark Bovens
Hoogleraar

Caleb Cain
Deradicaliserings-activist

wie zijn deze sprekers? ▾

'Falen is een gevoel dat je aankan, net als woede of verdriet. Maar verloren potentieel, hoe kom je daar ooit overheen?’

Viroloog Ron Fouchier is vooral bekend vanwege zijn onderzoek naar luchtwegvirussen. Hij is hoofd van het virologielab aan het Erasmus MC in Rotterdam, waar hij ook werkt als hoogleraar moleculaire virologie. Met zijn team ontdekte hij het MERS-coronavirus, niet te verwarren met het nieuwe coronavirus, en het metapneumovirus. Ook leverde hij een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar het vogelgriepvirus.

Al in 2011 maakten Fouchier en zijn team in het kader van onderzoek een nieuw virus, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken. Die ontdekking werd internationaal bekend, maar de resultaten mochten uit angst voor biologische oorlogsvoering niet openbaar gemaakt worden. Zelf dacht Fouchier met zijn ontdekking juist een bijdrage aan de volksgezondheid te hebben geleverd.

‘Stel je voor dat 70 procent van de kiezers vrouw zou zijn en maar 7 procent van de Tweede Kamerleden. Dan zou het huis te klein zijn. Maar dat is wel wat we nu hebben met opleidingsgroepen.’

meer lezen & luisteren

‘Links heeft de frustraties van de arbeider cadeau gedaan aan populistisch en extreemrechts.’

ga naar een Meet Up!