Europa zou meer strategisch en op lange termijn moeten nadenken over zijn geopolitieke en militaire strategie. Europese autonomie is daarbij een van de sleutelwoorden.
Dat zegt Dick Berlijn, oud-commandant der Strijdkrachten, in een interview met VPRO Tegenlicht. Aanleiding voor het gesprek met Berlijn was het plotselinge vertrek van de Amerikanen uit Afghanistan in augustus dit jaar. Berlijn leidde als commandant der Strijdkrachten van 2006-2008 de Nederlandse missie in Afghanistan. Hij noemt de ongeorganiseerde aftocht van de Amerikanen en de Europeanen uit Afghanistan een 'debacle en een schande voor de NAVO’.
We moeten in de toekomst veel beter nadenken over aan welke missies we willen bijdragen, en welke niet.’
Berlijn vindt daarbij dat als onze eigen belangen anders liggen, we soms tegen de Amerikanen moeten zeggen: met deze missie doen we niet mee. ‘Het alleen maar volgen van Amerika in alle zaken, dat lijkt me geen goede beleidslijn. We moeten durven zeggen: “luister eens, we zijn hele goede vrienden, we hebben vreselijk veel aan jullie te danken, maar hier zijn onze belangen anders.”’
Als voorbeeld noemt Berlijn het conflict tussen China en Taiwan. ‘Het klakkeloos volgen van Amerika is niet goed. Dat wil niet zeggen dat we ineens afstand nemen van Amerika, maar we mogen ons uitspreken over andersoortige interesses.’ Ook de lange termijn is daarbij belangrijk. ‘China gaat niet weg, dus we zullen ons altijd tegenover China moeten blijven verhouden. Op welke manier doen we dat, zodat ook ons eigen belang in beeld blijft?’
Effectief leger
Ook een eigen Europees leger behoort tot de opties volgens Berlijn, al zal dat dan wel een stuk efficiënter en effectiever moeten zijn. En daar zit een probleem. ‘Of het ook effectief is als je met een politiek apparaat blijft zitten dat steeds heel lang moet vergaderen met elkaar en het niet eens wordt.’ Zo moeten beslissingen uit Brussel vaak eerst nog in de nationale parlementen worden besproken.
‘Zolang dat aanwezig blijft, zal een leger niet erg effectief kunnen zijn. Een effectief leger werkt alleen met een politieke eenheid die zegt: ik zie vandaag een conflict, we gaan morgen handelen.’
De uitspraken van Berlijn zijn saillant nadat eerder deze week de EU-ministers van Buitenlandse Zaken een conceptversie bespraken van het zogenoemde Strategische Kompas, een plan waarin de ‘gemeenschappelijke strategische visie’ van de Europese Unie wordt vastgelegd, samen met concrete doelen. Een daarvan is om in 2025 vijfduizend militairen snel te kunnen inzetten in crises. Nederland is groot voorstander van die plannen.
Op 27 november zendt VPRO Tegenlicht ‘Wijze lessen van Afghanistan’ uit. Daarin verkent Tegenlicht aan de hand van de machtsovername van de Taliban in Afghanistan de nieuwe rol van Europa nu de VS niet langer de internationale politieman is en China zijn geopolitieke rol opeist.
