Game of drones

6 april 2025

De oorlog van de toekomst vindt nu al plaats - en drones spelen daarin een hoofdrol. In Oekraïne zijn drones niet alleen verkenners in de lucht, maar ook geavanceerde wapens die tanks uitschakelen en soldaten opjagen. Zelfs drone-op-drone gevechten zijn geen toekomstbeeld meer, maar realiteit. VPRO Tegenlicht onderzoekt hoe deze technologie het strijdtoneel voorgoed verandert. Hoe dichtbij zijn we bij de ultieme killer drone, een autonoom wapen dat zonder menselijke tussenkomst een doelwit selecteert en vernietigt?

vanaf 6 april online | zondag 6 april 22:55 NPO 2

In de snelkookpan aan het front in Oekraïne ontwikkelt de drone-oorlog zich in razend tempo. Beide partijen zetten daarom massaal in op de productie van goedkope, zelfgebouwde drones om een voorsprong te behouden. Maar de effectiviteit van deze drones staat onder druk: steeds vaker slagen tegenstanders erin het communicatiesignaal tussen gevechtsdrone en dronepiloot te verstoren. Dit vergroot de druk om drones autonomer te maken en uit te rusten met AI, zodat ze zelfstandig hun doel kunnen bereiken.

Wereldwijd volgt de defensie-industrie deze ontwikkelingen op de voet. Enorme hoeveelheden geld—afkomstig van overheden en durfkapitalisten—worden geïnvesteerd in de ontwikkeling van autonome drones en wapensystemen. Het slagveld in Oekraïne wordt daarmee een laboratorium voor tech-startups om hun nieuwste AI-software te testen.

De inzet van deze moorddrones wordt door velen gezien als een kantelpunt in de geschiedenis, vergelijkbaar met de komst van de atoombom. Wat betekent het als machines een beslissende rol krijgen in kwesties van leven en dood? Is het überhaupt nog mogelijk om de opmars van autonome wapensystemen te stoppen? En maakt het eigenlijk uit of je gedood wordt door een mens of door een machine?

De toekomst in je inbox

Elke zondag het nieuwste van Tegenlicht in je inbox. Mis geen enkel verhaal over de toekomst van tech, duurzaam (samen)leven, werk, geluk, economie en politiek.

Bekijk een voorbeeldeditie

regisseur van deze documentair

Arnout Arens is researcher, was (eind)redacteur bij Metropolis en heeft naast Tegenlicht gewerkt voor meerdere VPRO-programma’s. Geboren op de Antillen was hij als driejarige al geïnteresseerd in opgravingen die zijn vader hem liet zien. Vandaag de dag zoekt hij naar sporen van de toekomst in het nu. Hij is gefascineerd door het verbazingwekkende en tendensen waar je van opkijkt. Deze probeert hij vervolgens te doorgronden. Uit die onvoorspelbaarheid put hij ook hoop: het kan altijd de goede kant op vallen.

wie werkten er nog meer mee

regie
Arnout Arens

research
Sharine Rijsenburg
Sarah Bish

camera
Sal Kroonenberg
Jaap Janssen
Thomas van Krugten

geluid
Pepijn Aben
Alex Tugushin
Daan Arens

montage
Michiel Hazebroek

beeldresearch
Paula Witkamp

dramaturg
Marije Meerman

vormgeving
Fien Leeflang

productie
Regina Rijpkema

uitvoerend producent
Elleke Claessen

eindredactie
Julia Veldman

© VPRO 2025

in deze documentaire

Milan

Milan is een Oekraïense veteraan die gewond raakte toen een drone een granaat op hem liet vallen. ‘Aan het front, als je vecht, kijk je nauwelijks omhoog, want overal zijn vuurgevechten aan de gang. Kogels vliegen om je heen en daarnaast zijn er drones. Je kunt niet tegelijkertijd letten op alles wat om je heen gebeurt en op wat er boven je vliegt. Er zijn extreem veel drones. Je kunt onmogelijk wegrennen of je verstoppen. Je kunt niets doen. Het enige waar je op kunt hopen is dat hij je mist of niet opmerkt.’

Joe ‘BigMac’ McDonald

Joe is een Britse vrijwilliger die vanaf 2022 actief is aan het Oekraïense front. Hij begon als ‘voetsoldaat’, maar is inmiddels dronepiloot en weet als geen ander hoe het is om een droneoorlog te vechten.

Yana

Rudenko
vluchtte aan het begin van de oorlog in Oekraïne uit het beruchte Boetsja, een voorstad van de hoofdstad Kiev. Ze kan zich nog goed het angstaanjagende geluid van de Shahed drones herinneren, die veelvuldig ingezet worden op Oekraïense steden. In Nederland hielp Yana mee met het oprichten van DroneAid waarmee dronebouwworkshops voor revaliderende Oekraïense veteranen worden organiseert.

Maurits Korthals Altes

Is mede-oprichter van Avalor AI. Dankzij de software van Avalor AI kunnen militaire drones en robots autonoom eropuit rijden, vliegen of varen om samen hun taak te doen. In Oekraïne is te zien hoe hard defensie zit te wachten op het onbemande militaire systeem van Maurits en zijn co-founders.

Ruben Brekelmans

Is minister van Defensie. Nederland investeert nu 400 miljoen in de ontwikkeling van militaire drones voor Oekraïne en zet volop in op experimenten met onbemande systemen. Brekelmans stelt dat we op dit moment niet klaar zijn voor een droneoorlog en vreest dat als we niet investeren in militaire technologieën, de tegenstander er over tien jaar veel sterker voor staat.

Elke Schwarz

Richt zich als onderzoeker op de ethiek rondom politiek en oorlogsvoering met opkomende militaire technologieën, zoals militaire kunstmatige intelligentie (AI), autonome wapensystemen, drones en robots. Daarover schreef ze ook het boek 'Death Machines: The Ethics of Violent Technologies'.