De Brits/Russische Peter Pomerantsev werkte tien jaar lang voor de Russische televisie tijdens Poetins presidentschap, en maakte van dichtbij mee hoe het Kremlin media inzet om de Russen een gemanipuleerde waarheid voor te schotelen. Fake news. Terug in Londen ziet hij het opnieuw gebeuren. Elk land, elke politieke partij: ieder z’n eigen waarheid. De pr-machine van Poetin was slechts een voorproefje.
Peter Pomerantsev groeide op in Londen als zoon van twee Russische dissidenten. Halverwege de jaren negentig vertrok hij naar Moskou, waar hij tien jaar lang werkte als producent voor de Russische televisie. Daar leerde hij de machinerie van Poetins gesmeerde pr-inspanningen van top tot teen kennen. Een uiterst effectief propagandasysteem, waarin de waarheid er niet toe doet. Terug in Londen schreef hij het boek Niets is waar en alles is mogelijk: het surrealistische hart van het nieuwe Rusland.
Toen Poetin in 1998, na de omstreden ontploffingen van verschillende appartementencomplexen in Moskou, keihard optrad tegen de terroristen, zagen de Russen in hem de leider op wie ze hadden gewacht. Hij was overal, gebruikte klare, stoere taal, en maakte het Russische volk in één klap bang en hoopvol. Het liep gesmeerd. Met de jonge, cynische Vladislav Soerkov aan de knoppen van de pr-machine vielen ook de media in handen van het Kremlin. Datzelfde Kremlin bepaalt de koppen in de krant, de onderwerpen in het journaal en de gasten aan tafel bij Russische talkshows. Zelfs de oppositiepartijen krijgen hun oneliners door het Kremlin aangeleverd.
Wie is Vladislav Soerkov?
De blik van de Russen wordt op die manier gestuurd in de richting die het Kremlin voor ze uitkiest: nee, Rusland had geen enkele invloed op de verkiezingen in de Verenigde Staten. Nee, er waren geen Russische troepen in Oekraïne. De waarheid doet er niet meer toe, aldus Pomerantsev. De waarheid is er enkel nog om in te zetten wanneer het uitkomt.
In de wereld van vandaag vervaagt de scheidslijn tussen feit en fictie. Toen Pomerantsev na tien jaar terugkeerde naar Londen, wachtte hem een déjà vu. Trump, Brexit: Complotten, wantrouwen in politiek en media en feiten die er niet toe lijken te doen. Pomerantsev ziet nu in het Westen gebeuren wat hij kent uit Rusland. De pr-machine van Poetin was slechts een voorproefje. Welkom in de wereld van fake, feit, en fictie.
Met: Peter Pomerantsev (onderzoeker London School of Economics met de specialisatie informatie oorlog en propaganda en auteur van Niets is waar en alles is mogelijk: het surrealistische hart van het nieuwe Rusland )
Regie: Shuchen Tan
Research: Halil Özpamuk
Productie: Marie Schutgens
In het spiegelpaleis
VPRO Tegenlicht sprak in Londen met de Brits-Russische auteur Peter Pomerantsev over hoe en waarom de media in Rusland worden gebruikt om de werkelijkheid te manipuleren. Valt nep nog van echt te onderscheiden?
meer zoals 'Poetins waarheid volgens Peter Pomerantsev'
Slag aan de Donau
Geen migranten, de pers aan banden en een universiteit die tot staatsvijand is verklaard: dit is het Hongarije onder premier Viktor Orbán. In Boedapest staat een universiteit, opgericht en gefinancierd door de miljardair George Soros, om de waarden van een ‘open samenleving’ te propageren. Maar juist die gepropageerde West-Europese waarden als de scheiding der machten, vrije media en vrijheid van onderwijs staan in aanloop naar de verkiezingen op 8 april onder druk.
Deep fake news
De term Deep Fake staat voor audio en videobeelden die door middel van kunstmatige intelligentie zijn gecreëerd. Met deze technologie is het mogelijk echte mensen dingen laten zeggen en doen die ze nooit gezegd of gedaan hebben. We gaan van Fake News naar Deep Fake News. Een onderzoek aan de frontlinie waar uitgevochten wordt wie onze werkelijkheid gaat beheersen.
Kasparovs andere Rusland
Als schaker won Garry Kasparov alles wat er te winnen viel. Sinds twee jaar heeft de grootmeester zijn strijd van het schaakbord verlegd naar het politieke toneel. En ook daar ging hij voor het hoogst haalbare. De oppositieleider wilde meedoen aan de presidentsverkiezingen van 2008. En hoewel hij de oppositie achter zich wist te verenigen, gooide Poetin al voor de verkiezingen roet in het eten.
elke maandag per mail alle updates
Op de hoogte blijven van VPRO Tegenlicht? Abonneer je op de nieuwsbrief en ontvang wekelijks het laatste nieuws, achtergronden en extra's bij de uitzendingen.
like VPRO Tegenlicht op Facebook
Ga naar Facebook