Al het leven dat we kennen is opgebouwd uit eiwitten. In één cel zitten er al miljarden, in een mens een quadriljoen. Hoe gaat ons leven veranderen nu we deze eiwitten steeds beter begrijpen? Is dit het tijdperk van het proteoom?
Honderden miljoenen mensen zijn dit jaar ingeënt met mRNA vaccins zoals die van Pfizer/BioNTech en Moderna. Een vaccin dat het lichaam aanzet tot de productie van het spike-eiwit van het corona virus. Tien jaar geleden hadden we de technologie nog niet gehad om zo razendsnel een virus-eiwit in kaart te brengen en op basis daarvan een mRNA-vaccin te ontwerpen. En dit is nog maar het begin.
Het belang hiervan is gigantisch: de nieuwe kennis vormt een enorme verandering in al onze levens. Kennis over de biologie en hoe die op het meest fundamentele niveau werkt: het niveau van het “proteoom” - de miljarden eiwitten waar alle cellen van ons lichaam uit zijn opgebouwd.
Staan we op de drempel van een nieuw tijdperk, nu we op het punt staan om de Eiwitcode te kraken? Niet meer het tijdperk van de genetics - maar dat van de proteomics?
Dit seizoen bij Tegenlicht
Dit najaar gaat Tegenlicht verder met de zoektocht naar ontwikkelingen die de toekomst zullen bepalen. Tegenlicht is tweewekelijks op maandagavond te zien op NPO 2, afwisselend om 22.15 uur en 20.20 uur. Deze onderwerpen staan dit seizoen op de planning.
over de uitzending
'Eiwitten zijn dat wat ons mens maakt'
lees meer over de uitzending
Toen we 18 jaar geleden het menselijk genoom decodeerden, dachten we veel geheimen van hoe het leven en de biologie werkt in één klap te kunnen ontsluiten. De werkelijkheid bleek complexer: DNA codeert mRNA, mRNA produceert eiwitten - en die eiwitten, die doen het echte werk. Eiwitten houden onze cellen en dus ons lichaam levend en gezond. Van die eiwitten bleken we eigenlijk nog heel weinig te weten: hoe ze werken, welke vorm ze hebben, en zelfs hoeveel verschillende soorten we in ons lichaam hebben. Toch is de kennis razendsnel gegroeid.
In zekere zin hebben we nog geluk gehad. Tien jaar geleden hadden we de technologie nog niet gehad om een virus-eiwit in kaart te brengen en op basis daarvan een mRNA vaccin te ontwerpen. Het is een indrukwekkende illustratie die ons laat zien dat we zijn voor het eerst in staat om het lichaam in principe elk mogelijke proteïne te laten produceren die we willen.
We zijn allemaal meer gewend geraakt aan het regelmatiger testen van onszelf - nu nog vooral op eiwitten van het coronavirus, maar waarom straks niet op veel meer?
Regie: Rob van Hattum
Research: Arnout Arens
Productie: Jeroen Beumer
Montage: Jeroen van den Berk
Camera: Pim Hawinkels, Martijn Cousijn, Jackó van ‘t Hof
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga
over de sprekers
John Moult
Professor Universiteit van Maryland
Albert Heck
Professor Universiteit Utrecht & directeur Hecklab
Ellen Zhong
Promovendus MIT Boston
Henry van den Bedem
Medicijnontwerper Atomwise
Andrea Maier
Internist & verouderings-onderzoeker
wie zijn deze sprekers?
‘DNA is eigenlijk maar een saai molecuul’
Viroloog Ron Fouchier is vooral bekend vanwege zijn onderzoek naar luchtwegvirussen. Hij is hoofd van het virologielab aan het Erasmus MC in Rotterdam, waar hij ook werkt als hoogleraar moleculaire virologie. Met zijn team ontdekte hij het MERS-coronavirus, niet te verwarren met het nieuwe coronavirus, en het metapneumovirus. Ook leverde hij een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar het vogelgriepvirus.
Al in 2011 maakten Fouchier en zijn team in het kader van onderzoek een nieuw virus, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken. Die ontdekking werd internationaal bekend, maar de resultaten mochten uit angst voor biologische oorlogsvoering niet openbaar gemaakt worden. Zelf dacht Fouchier met zijn ontdekking juist een bijdrage aan de volksgezondheid te hebben geleverd.
'De snelheid waarmee dit gebeurt is voor ons bijna niet te geloven’
Viroloog Ron Fouchier is vooral bekend vanwege zijn onderzoek naar luchtwegvirussen. Hij is hoofd van het virologielab aan het Erasmus MC in Rotterdam, waar hij ook werkt als hoogleraar moleculaire virologie. Met zijn team ontdekte hij het MERS-coronavirus, niet te verwarren met het nieuwe coronavirus, en het metapneumovirus. Ook leverde hij een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar het vogelgriepvirus.
Al in 2011 maakten Fouchier en zijn team in het kader van onderzoek een nieuw virus, dat een pandemie zou kunnen veroorzaken. Die ontdekking werd internationaal bekend, maar de resultaten mochten uit angst voor biologische oorlogsvoering niet openbaar gemaakt worden. Zelf dacht Fouchier met zijn ontdekking juist een bijdrage aan de volksgezondheid te hebben geleverd.
‘Het is moeilijk een beeld te maken van eiwitten op atomair niveau’
‘Onze techniek kan worden toegepast op allerlei soorten ziektes’
‘We kunnen de consequenties van veroudering vertragen en uiteindelijk terugdraaien’
meer lezen, zien & luisteren
Virus van morgen
Hoe ziet het virus van morgen eruit? En hoe kunnen we ons daarop voorbereiden? In een geglobaliseerde wereld zijn we kwetsbaar en is niemand onvindbaar voor het volgende virus. In VPRO Tegenlicht een gesprek met viroloog Ron Fouchier.
'De volgende stap is het personaliseren van medicijnen'
Dokteren met DNA
De nieuwe biotechnologie is daar: we kunnen nu met de nieuwe CRISPR-technologie letterlijk knippen en plakken in DNA. Er is een revolutionaire ontwikkeling gaande die grote gevolgen gaat hebben voor mens, plant en dier.
Dit moet je weten vóórdat je een DNA-test laat doen
Ruim 26 miljoen mensen wereldwijd gingen je voor: je DNA laten testen was nog nooit zo goedkoop en makkelijk. Maar waar moet je op letten voordat je je kostbare gegevens deelt met een commercieel bedrijf?
