Minder auto’s, meer inwoners: de Nederlandse stad anno 2050

Hoewel de 1 miljoen woningen voor 2030 een constante mantra was in de verkiezingen dit jaar, schieten de concrete plannen tekort. Dat zegt Carolien Gehrels, Europees directeur bij advies- en ingenieursonderneming Arcadis.

Officieel zijn er voor 2030 nog maar 892 duizend woningen gepland. Volgens de berekeningen van Gehrels en haar groep, moeten er tot 2050 1,7 miljoen woningen bij komen. Dat is meer dan het totale woningaantal van Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag bij elkaar. Volgens Gehrels moeten we dus nu al plannen daarvoor maken, ‘anders haal je het niet.’ 

Tussen 2006 en 2014 was Gehrels wethouder in Amsterdam. Afgelopen vier jaar dacht Gehrels, in samenwerking met De Bouwagenda en Ben van Berkel van architectenbureau UN Studio (bekend van onder andere de Erasmusbrug), na over de herinrichting van onder andere Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Eindhoven.

De hoofdvraag: hoe maken we de Nederlandse steden toekomstbestendig in de context van bevolkingsgroei, klimaatverandering, mobiliteit en volksgezondheid? Experts op het gebied van architectuur, financiën, geografie, milieu, en gezondheid kwamen bijeen. De uitkomsten deelde Gehrels in het boek Wat Wij Willen Is Nog Nooit Gedaan, dat in maart dit jaar uitkwam. 

De extra woningen die er volgens Gehrels bij moeten komen▼

De extra woningen die er volgens Gehrels bij moeten komen▼

klik om te openen

De Tweede Nota als voorbeeld

De ambitie moet dus hoog zijn, en het overzicht centraal. Als voorbeeld gebruikt Gehrels de Tweede Nota Ruimtelijke Ordening van Kabinet-Cals uit 1966. In de context van de naoorlogse babyboom en economische groei, ging deze Nota destijds uit van een bevolkingsgroei van 20 miljoen tot het jaar 2000. De Randstad bood te weinig ruimte om iedereen te huisvesten volgens de nota, en dus werden de kleinere steden rond de grote steden uitgebreid: suburbanisatie.

Hoewel de uiteindelijke bevolkingsgroei meeviel (15,7 miljoen mensen in 2000), beklijft de geest van de ambitie van de Tweede Nota bij Gehrels. ‘Die keek 34 jaar vooruit. Als je nu 34 jaar vooruit plant zit je in 2055.’ Volgens het CPB zijn we tegen die tijd met 22 miljoen Nederlanders. ‘Dat zijn er 5 miljoen meer dan nu, en die moeten ergens wonen.’

© Lamiae El Hajjaji

Meer bouwen in de stad

En dat moet niet in eerste instantie gebeuren met het uitbreiden van de periferie, vindt Gehrels, maar met het verdichten van de grote steden. ‘De trek naar de stad is nog altijd enorm, en het tekort is daar aantoonbaar veel groter dan in bijvoorbeeld Winterswijk of Heerlen. Dat zie je al aan de huizenprijzen.’ Bovendien valt er in de Randstad en andere grote steden meer ruimte te winnen dan je zou denken. Dat kun je alleen goed doen, als je ‘integraal’ bouwt. Dat betekent dat je niet alleen puur naar woningruimte kijkt, maar ook naar duurzaamheid, gezondheid, energievoorziening en mobiliteit. Daarom heeft Gehrels met haar projectgroep talloze mogelijkheden bedacht om de nodige miljoen woningen in te passen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Eindhoven en Utrecht. 

Je moet bouwen voor de mensen die de stad wel heel hard nodig heeft, maar die niet de dikste portemonnee hebben’

Bouwen, maar voor wie?

De doelgroep van die nieuwe woningen is van belang. ‘De woningen moeten bestemd zijn voor mensen die ook cruciaal zijn voor het functioneren van de stad: de zogenaamde ‘sleutelfiguren’. De mensen die de stad wel heel hard nodig heeft, maar die misschien niet de dikste portemonnee hebben.’ Dat zijn onderwijzers, verplegers, agenten, maar ook studenten, want die houden volgens Gehrels een stad jong. ‘Jonge mensen brengen nieuwe dynamiek met zich mee. Maar als het hier zo duur wordt dat studenten hier niet meer kunnen wonen, dan vernieuwt je stad ook niet meer.’

Daarbij moet je ervoor waken dat die nieuwe woningen niet meteen worden opgekocht door huisjesmelkers. Volgens Gehrels is regelgeving vanuit de overheid daarin allesbepalend. 'Je mag bijvoorbeeld in Monaco alleen een apartement hebben als je er meer dan zestig dagen per jaar aantoonbaar woont. Je kan ook belasting heffen, dat als je meer dan drie woningen hebt je over de volgende 90 procent belasting moet betalen. Dat soort dingen. Daar moet de overheid echt iets doen.'
 

Amsterdam

Wonen op een treinspoor, Zuidstad, en nog 5 IJburgen erbij

© Frédérik Ruys/Vizualism

Het spoor door de Transvaalbuurt

Den Haag

'The Hague Grand Central' en meer ruimte voor studenten

Spoor dat weg zou kunnen

Rotterdam

Meerdere, kleinere parken en een stadsstrand

'Waarom zou je niet in het weekend van een leeg schoolplein een parkje kunnen maken?'

© Lamiae El Hajjaji

Eindhoven

De snelweg als fietspad en Knoop XL