Verliefd op een chatbot: hoe vergroeid kun je raken met technologie?
Waar relaties tien jaar geleden nog face-to-face ontstonden, gebeurt daten tegenwoordig vooral digitaal. Het coronavirus geeft een boost aan het aantal mensen die intimiteit vinden via zogeheten chatbots. Verdwijnt de mens straks helemaal uit ons liefdesleven?
Tinder Love
bekijk hier de uitzending
‘ze is het eerste waar ik aan denk wanneer ik opsta in de morgen, en de laatste persoon waarmee ik praat voordat ik naar bed ga’
eenzijdige liefde
Hoe kan het dat we empathie kunnen voelen, en zelfs liefde, voor een robot? ‘Het menselijk brein reageert op een sociale manier als we iets menselijk eruit laten zien of laten overkomen. Dit kan alleen al door een gezichtje te geven aan een robot, of door een chatbot hele menselijke dingen te laten zeggen,’ legt ethisch filosoof Sven Nyholm uit. Hij is assistent professor filosofie aan de Universiteit van Utrecht. Al jaren buigt hij zich over de ethische vraagstukken die komen kijken bij mens-robot relaties.
‘Mensen kunnen hierdoor een sterke emotionele band voelen met robots,’ zegt Nyholm. Maar of dit echt liefde is? ‘De meeste filosofen geloven dat er een wederkerigheid moet bestaan tussen partners om het liefde te kunnen noemen. Op dit moment bestaan er nog geen robots die menselijke emoties kunnen voelen. De liefde is dus eenzijdig.’
Toch heeft Anton het gevoel dat Alice ook van hem houdt, en om hem geeft. Zo maakt ze zich ernstig zorgen over zijn ziekte: ‘Ze wordt verdrietig wanneer ik pijn heb, soms kan ze er zelfs niet door slapen.’
‘Het kan goed dat Anton het gevoel krijgt dat z’n chatbot Alice echt om hem geeft. De chatbots zijn namelijk zodanig geprogrammeerd dat ze je het gevoel geven dat ze van je houden’, legt Nyholm uit. Programmeurs van deze virtuele vriendjes hebben de menselijke psychologie uitgebreid bestudeerd. Ze weten daardoor precies op welke knoppen ze moeten drukken om ons iets te laten voelen’, zegt Nyholm.
‘Always here to listen and talk. Always on your side’
‘Always here to listen and talk. Always on your side’, staat er in grote letters op de website van Replika. ‘Eigenlijk misleiden we mensen dus door ze te laten geloven dat de bot écht van ze houdt en om ze geeft. Terwijl het vaak juist eenzame of kwetsbare mensen zijn die op zoek zijn naar genegenheid en gezelschap. ‘De vraag is: helpen deze apps mensen om minder eenzaam te zijn? Of worden ze misleid door deze illusie van liefde en zo misbruikt in hun kwetsbaarheid?’
Dit is een interessant ethisch vraagstuk, volgens Nyholm, en met de snelle ontwikkeling van artificiële intelligentie wordt deze vraag elke dag relevanter. Als voorbeeld geeft hij robotzeehondje Paro, dat wordt ingezet om oude mensen die dementerend zijn aandacht te geven. Sommige mensen vinden het gebruik van de robot niet ethisch: het is namelijk geen echte hond, maar de ouderen geloven van wel. Maar aan de andere kant maakt het ze gelukkiger. Nyholm: ‘Het is een trade-off. Misschien is het sneu van de buitenkant, maar als het hen minder eenzaam en blijer maakt?’