Deze twee organisaties strijden tegen desinformatie

Desinformatie is zo oud als de mens zelf. Maar met de komst van het internet is de schaal waarop en snelheid waarmee nepnieuws zich verspreidt enorm toegenomen. Twee organisaties vertellen tijdens VPRO Tegenlicht Future Stories, een bijeenkomst voor middelbare scholieren georganiseerd met de ZB Bibliotheek van Zeeland, over hoe zij helpen in de strijd tegen nepnieuws. 

Leren over desinformatie door te gamen

‘Vaak zien we dat pas achteraf wordt ingegrepen door te oordelen of iets echt is of niet. Maar wij willen dat mensen van tevoren al een inschatting kunnen maken over de betrouwbaarheid,’ zegt Rivka Otten. Rivka is Ruslanddeskundige en werkt tegenwoordig voor de ontwikkelaar van een online spel over nepnieuws. Het spel heeft als doel om manipulatietechnieken aan het licht te brengen, voornamelijk bij jongeren. 

© Harmony Square

Spelers krijgen de rol van Chef Desinformatie in Harmony Square, een fictief dorp. Hun taak is om zo snel mogelijk de rust en vrede in het dorp te verstoren. Dat doen ze door met nepnieuws op een slimme manier verdeeldheid aan te wakkeren en dorpelingen tegen elkaar op te zetten. Dit helpt spelers om in de toekomst beter met desinformatie om te gaan. Wetenschappelijk onderzoek concludeerde dat het spel het vermogen om manipulatietechnieken in social media-content te spotten vergroot. Het functioneert als een soort ‘psychologisch vaccin’ tegen desinformatie.

Een tip die Rivka de jongeren bij Future Stories in ieder geval wil meegeven is dat je op moet letten wanneer een bericht hele sterke emoties oproept. Want inspelen op je emotie, daar is nepnieuws op uit. ‘Op zulke momenten moet je even afstand nemen en andere bronnen raadplegen.’ 

Deepfakes herkennen met kunstmatige intelligentie

Een relatief nieuwe vorm van desinformatie wordt mogelijk gemaakt door deepfake technologie. Kunstmatige intelligentie wordt hierbij gebruikt om levensechte beelden te creëren van mensen. Zo verscheen vorige maand een video waarin Zelensky aan de Oekraïense bevolking zou vragen de wapens neer te leggen. Het bleek een deepfake video te zijn. 

‘Het kan lastig zijn om te zien of beelden nep zijn,’ zegt Mark Evenblij, deepfake-expert. Mark startte tijdens zijn studie werktuigbouwkunde samen met andere studenten het bedrijf DuckDuckGoose. Ze proberen deepfakes te ontmaskeren met behulp van kunstmatige intelligentie. ‘Als je goed kijkt, kan je soms dingen vinden die niet helemaal kloppen. Zo zijn in echte foto’s reflecties in beide ogen eigenlijk altijd op dezelfde manier gepositioneerd. Als dat niet zo is, dan kan dat duiden op een deepfake,’ vertelt hij tijdens Future Stories. ‘Ook zie je soms een haar die ineens overgaat in huid, of een bril die niet helemaal compleet is.’

Tegenwoordig wordt zijn bedrijf zelfs door de Tweede Kamer gevraagd om deepfakes te detecteren. ‘Van Mark Rutte worden best vaak deepfakes gemaakt. Die zijn nu nog vaak grappig, maar ze maken zich zorgen dat het serieuzer wordt en dat mensen niet door zullen hebben dat het nep is,’ vertelt Mark. ‘Natuurlijk kan je ook hele leuke en grappige dingen doen met beeldmanipulatie, maar het is fijn als je er in ieder geval bij zegt dat het gemanipuleerd is.’

Kijk hier de livestream van VPRO Future Stories terug

Over Future Stories

Future Stories is een spin-off van de Tegenlicht Meet Up voor jongeren in het voortgezet onderwijs. Het is opgezet door ZB Bibliotheek Zeeland in samenwerking met VPRO Tegenlicht.

In een interactieve, energieke livestream praten we verder over relevante onderwerpen voor de toekomst van jongeren. Dit doen we samen met negen klassen van het voortgezet onderwijs die aanwezig zijn via een videowall.

meer zoals dit