Leven in de ruïnes van de communistische dictatuur
De Poolse stadssocioloog Janek Spiewak strijdt al jaren tegen de macht van rijke oligarchen en vastgoedboeven. ‘Ze maken levens kapot. En het maakte niemand een zak uit’.
Leven in de ruïnes van de communistische dictatuur
De Poolse stadssocioloog Janek Spiewak strijdt al jaren tegen de macht van rijke oligarchen en vastgoedboeven. ‘Ze maken levens kapot. En het maakt niemand een zak uit’.
Interview: Floris-Jan van Luyn. Montage & Tekst: Diede van Ommen - 13 mei 2022
Terwijl Polen een toevluchtsoord is voor vluchtelingen uit Oekraïne, Belarus en Rusland, kampt het land zelf ook nog met de erfenis van de communistische dictatuur. De Poolse Janek Spiewak (35) strijdt al zijn hele volwassen leven tegen de corrupte, intolerante overheid, vriendjespolitiek en oligarchen. Eerst vanuit de lokale politiek, nu als onafhankelijk activist.
Op de grens van het ideaal
kijk de aflevering
'de Poolse staat doet helemaal niks aan volkshuisvesting'
Wat is er nu nog over van die privatisering?
'We zitten in een soort post-feodale samenleving. De Poolse staat doet helemaal niets aan volkshuisvesting. Zeker nu met de toestroom van vluchtelingen is er niets te huur omdat de woningvoorraad zo laag is. Daarom heb ik een nieuwe term bedacht: De bordkartonnen staat. Dat is een hele zwakke staat die de problemen van mensen niet oplost.
Het neoliberalisme dat ons na de val van het communisme is opgelegd en de keiharde individualisering die je vertelt: ‘Je staat er alleen voor, je moet vechten, niemand helpt je. Wees een wolf, anders word je opgegeten.’ Al die vreselijke dingen zijn ons opgedrongen.'
Je biedt zelf ook onderdak aan Oekraïense vluchtelingen. Hoe is dat?
'Vrijheid is ook verantwoordelijk zijn voor anderen. In het begin nam ik een gezin in huis. Maar zij reisden snel door naar Duitsland. De kat is gebleven.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is mijn familie is ook gevlucht. Maar ze werden geaccepteerd. Voor mijn grootouders was Rusland het land dat Joden redde uit handen van de Duitsers. We dachten ook dat ze onze familie hadden gered. Maar nu is dat veranderd. Nu zijn zij het fascistische regime dat etnische groepen wil wegvagen. Dat is krankzinnig.
Dit huis stond tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Duitse district. Toen woonden hier officiers van de Wehrmacht. Uit het raam zag je het hoofdkwartier van de Gestapo. Daar gebeurden in de oorlog gruwelijke dingen. Het is heel symbolisch dat een Joodse familie die de Holocaust overleefde nu hier woont. We hebben gewonnen. Het leven heeft van de dood gewonnen.'
meer zoals dit
Vluchten naar een wegkwijnende democratie
Sinds de oorlog in Oekraïne uitbrak heeft buurland Polen al miljoenen mensen binnengelaten die vluchten voor de toorn van een dictator. Maar intussen krijgt het land zelf ook steeds meer trekjes van een dictatuur.
Jana helpt vluchtelingen op de Pools-Oekraïense grens
De Poolse overheid laat het vluchtelingenbeleid over aan vrijwilligers. Een van hen is Jana Shostak, die haar dagen doorbrengt aan de Pools-Oekraïense grens. Daar ziet ze elke dag zes- tot zevenduizend vluchtelingen.
Is de Derde Wereldoorlog al begonnen?
VPRO Tegenlicht sprak met Daria Kaleniuk, directeur van het Anti-Corruption Action Center in Kiev. ‘We hebben het hier over het grootste land ter wereld, dat ons allemaal meesleurt in een allesvernietigende oorlog.’
Op de grens van het ideaal
Door de oorlog in Oekraïne heeft de strijd voor vrijheid en democratie overal ter wereld nieuwe betekenis gekregen. Hoe overleven idealen in tijden van diepe crisis?
