Waarom pandemiebestrijding en natuurbehoud hand in hand gaan

De builenpest die in middeleeuws Europa toesloeg kwam van woestijnratten, het dodelijk HIV-virus van gekooide apen, Ebola en Zika van chimpansees, Sars en Mers van vleermuizen, Malaria van muggen, Q-koorts van koeien, schapen en geiten, de Mexicaanse griep van varkens, en Covid-19 waarschijnlijk van een vleermuis of pangolin.

Bijna elk virus dat we kennen is via een dier bij ons terechtgekomen. Doordat mensen het eten, er direct of indirect door gebeten worden (via een mug, teek of vlo), of er anderszins de interactie mee aangaan.

Met het vaccin in het verschiet komt het einde van de coronapandemie in zicht. Toch waarschuwen veel wetenschappers dat we niet te vroeg moeten juichen. We kunnen elk moment weer ten prooi vallen aan een nieuw virus. In het dierenrijk waren namelijk rond de zevenhonderdduizend potentiële pandemieën rond. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze rampen ons bespaard blijven?

het regenwoud: broedplaats van pandemieën

Ieder jaar vinden onderzoekers rond de vijf nieuwe zoönosen. Ze borrelen vooral op in de grensgebieden tussen mens en wildernis. Bijvoorbeeld aan de randen van regenwouden in Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Doordat in deze wouden veel verschillende knaagdieren, insecten, primaten elkaar ontmoeten, verspreiden ziektes zich er razendsnel. Deze dieren worden zelf niet ziek, omdat virussen er baat bij hebben dat hun gastheren in leven blijven.

Zo kunnen virussen jaren - zelfs eeuwen - lang samen met diersoorten leven en evolueren. Dit was altijd al zo, maar in de afgelopen dertig jaar zien onderzoekers het aantal zoönosen dat op mensen overspringt toenemen. En daarmee ook de kans op nieuwe pandemieën. Daar zijn grofweg vier verklaringen voor: klimaatverandering, monocultuur, ontbossing en globalisatie.

'De wildernis die voorheen een sudderende sous vide was, is nu een borrelende snelkookpan'

'Vorig jaar werd de Aziatische tijgermug gespot in meer dan vijf verschillende Nederlandse gemeenten'

'Biodiversiteit werkt overal als een buffer. Hoe meer verschillende vogels, vissen en insecten we hebben, hoe groter de kans dat er eentje tussen zit die wel zo’n malaria- of tijgermug lust'