Acht verschuivingen die de wereld van morgen bepalen

De geopolitieke spanningen wereldwijd lopen hoog op. Rusland veroorzaakt een schok die over de hele wereld voelbaar is. In Taiwan zijn mensen bang voor een soortgelijke inval door China. Ondertussen ervaart Servië de niet duurzame gevolgen van de energietransitie. Sommigen vinden heil in een nieuwe, digitale wereld en vechten tegen desinformatie. Ondernemers richten intussen onze handelssystemen opnieuw in.

Sommige veranderingen zijn hoopvol, anderen beangstigend. Dit zijn acht verschuivingen die de wereld van nu en morgen bepalen.

1. China wordt steeds dominanter

Het Westen moet er aan gaan wennen dat het spoedig niet meer het economisch middelpunt van de wereld is. China neemt steeds duidelijker positie in. Volgens Maarten Schinkel, economisch redacteur bij NRC, is de Chinese economie ergens in 2030 al groter dan die van de Verenigde Staten.

China en India zijn altijd de grootste economieën geweest. Pas rond 1800 zijn ze die positie plotseling kwijtgeraakt. Deze landen zien de afgelopen anderhalve eeuw als een onderbreking, vertelt Schinkel in ‘De wereldkaart volgens China’. Nu willen ze terug naar 'normaal'.

In Taiwan voelen ze de hete adem van China al. Hoe machtiger China wordt, hoe groter de kans dat het Taiwan binnenvalt. China hoeft dan immers minder bang te zijn voor de reactie vanuit de Verenigde Staten en Europa. Er zijn verschillende scenario’s mogelijk voor hoe een Chinese inval in Taiwan eruit zal zien. VPRO Tegenlicht zette ze uiteen.

kijk en lees meer over China en Taiwan

2. de handel komt dichterbij huis

Europa heeft de afgelopen decennia zoveel productie uitbesteed dat het erg kwetsbaar is geworden voor verstoringen in de aanvoer. De effecten van de oorlog in Oekraïne op de handelsstromen zijn dan ook duidelijk voelbaar. De tijd is aangebroken om na te denken over alternatieven.

Zo kiezen steeds meer Europese bedrijven ervoor om productie naar Europa te halen om zo controle terug te winnen. In ‘Wat als de handel stilvalt’ legt het Brabantse All Tape Supplies uit dat hun plakband tot voor kort de hele wereld over reisde. Nu zetten ze in op productie in Tilburg. Ook kledingbedrijf C&A zocht het dichterbij huis en produceert sinds kort spijkerbroeken in een oude Duitse textielstad waar men de leegstaande fabrieken van weleer in ere probeert te herstellen.

kijk en lees meer over de handelsstromen

3. we gaan anders reizen

De klimaatcrisis vereist dat mobiliteit voor het jaar 2040 duurzaam wordt. In ‘Mobiliteit van morgen’ nemen twee mobiliteitsexperts verschillende vervoersinnovaties onder de loep. Volgens hen is elektrificatie de rode lijn in de huidige transitie van alle vormen van mobiliteit, van fiets tot vliegtuig. Fossiele brandstoffen worden uitgefaseerd en batterijtechnieken verbeteren exponentieel.

Maar er zijn ook stemmen die pleiten voor het centraler stellen van publieke waarden in de vormgeving van mobiliteit. Willen we zoeven van plek naar plek in onze eigen coconnetjes? Of liever een fijne, veilige en groene speelplek direct voor je deur? Een goede autoverbinding tussen Doetinchem en de omliggende dorpen? Of een lokale vestiging van de Rabobank in elke plaats? Marco te Brömmelstroet, hoogleraar planologie maar ook wel ‘de fietsprofessor’ genoemd, legt in de Tegenlicht Podcast uit dat we veel rijker kunnen nadenken over de rol van mobiliteit in onze publieke ruimte. We zouden niet alleen onze hoofden moeten breken over hoe we zo snel en efficiënt mogelijk van A naar B komen, maar ook over hoe we überhaupt onze publieke ruimte willen vormgeven en met welke doelen.

kijk en lees meer over de mobiliteit van morgen

4. de energietransitie dreigt nieuwe slachtoffers te maken

Als we de klimaatdoelen willen halen, moeten we af van vervuilende grondstoffen. De oorlog in Oekraïne heeft bovendien uitgewezen hoe gevaarlijk het is om afhankelijk te zijn van andere landen voor onze energievoorziening.

De ambitie om groen en zelfvoorzienend te worden gaat gepaard met machtsverschuivingen. Zo is EU-kandidaatlid Servië uitgegroeid tot een betwist veld op het schaakbord van de groene grondstoffen. Vanuit China en Europa wordt met interesse gekeken naar de Servische grondstoffen, vooral naar lithium. Maar veel Serviërs zijn niet te spreken over de nieuwe ontwikkelingen. Hele dorpen worden opgekocht omdat ze zich op lithiumgrond bevinden, terwijl de bewoners niet zeker zijn wat deze ontwikkeling hen gaat brengen.

kijk en lees meer over de energietransitie

5. steeds meer mensen zijn klaar met het ‘kapitalistische gelul’

In veel van wat er nu in de wereld gebeurt, ziet een toenemend aantal mensen een trend: het zijn volgens hen veelal gevolgen van een kapitalistisch systeem. Vooral de jongere generaties voelen zich op allerlei vlakken belazerd: of het nu gaat over betaalbaar wonen, het klimaat, of de rijken die minder belasting betalen dan de rest. Het afgelopen jaar kende dan ook veel protesten.

In ‘Rebranding Chaos’ legt Abel, zanger van de punkband Hang Youth, uit dat de wereld compleet onder invloed is van de magie van het K-woord: kapitalisme. Het slokt alle vormen van verzet en rebellie op en vermarkt het. Net als steeds meer anderen probeert hij een alternatief voor het kapitalisme te bieden. In nummers van gemiddeld een minuut verwoordt Abel de onvrede van iedereen die voelt dat er ergens iets niet klopt.

kijk en lees meer over de grillen van marktwerking

6. we bewegen naar een digitale wereld

Mark Zuckerberg introduceerde de ‘Metaverse’, een digitale wereld waarin je van alle gemakken bent voorzien. In ‘Metaleven’ vraagt VPRO Tegenlicht zich af in hoeverre we eigenlijk al in deze wereld leven. In plaats van naar de supermarkt te gaan, regelen we via onze telefoon dat de boodschappen naar de deur worden gebracht. In plaats van naar het café te gaan om mensen te ontmoeten, swipen we op onze telefoon. We hebben continu contact met de rest van de wereld, maar doen dat steeds vaker via een scherm.

Tegelijkertijd vindt er ook een tegenbeweging plaats. Zo richtten studenten de dating-app Breeze op. Op Breeze geen geswipe of gechat, zo vertellen de oprichters in ‘Metaleven’. De app selecteert elke dag maar een handjevol profielen waaruit je kunt kiezen. Eenmaal gematcht kun je pas met elkaar kletsen als je eenmaal op date bent, die je plant via een datumprikker en waar je van tevoren voor betaalt. Weg van dat scherm en terug naar het café dus.

kijk en lees meer over de digitale wereld

7. we strijden harder tegen desinformatie

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne laat zien hoe belangrijk informatie is. De fysieke strijd wordt nog steeds in alle hevigheid gevoerd. Maar er is ook een tweede slagveld, waar niet met wapens maar met informatie wordt gevochten.

Jaren voordat de eerste tanks de grens met Oekraïne over trokken, was Poetin de informatieoorlog al begonnen. Door een extreemrechtse mars in Oekraïne buitenproportioneel op te blazen, liet hij de Russen geloven dat Oekraïners lijden onder het nazi-regime van Kyiv, en dat Rusland ze te hulp moest schieten.

De Baltische staten zijn gewend aan de informatieoorlog. Het Litouwse leger heeft dan ook een control room die 24 uur per dag de media monitort op nepnieuws. Daarnaast heeft Litouwen een vrijwilligersleger van trollenbestrijders: de online Elfen, die samenwerken met de fake news-jagers van DebunkEU. In ‘De waarheid als wapen’ reisde VPRO Tegenlicht naar Vilnius om deze Elfen aan de frontlinie van de informatieoorlog te bezoeken.

Want hoe bestrijd je desinformatie? Naast dat organisaties zelf actief content monitoren en labelen als waar of onwaar, wordt ook ingezet op bewustwording. Karina Urbanavičiūtė van DebunkEU maakt ze in opdracht van het Litouwse Ministerie van Onderwijs onderwijsmateriaal over mediageletterdheid. In Nederland is een spel over nepnieuws ontwikkeld. Het spel vergroot het vermogen om manipulatietechnieken in social media-content te spotten en functioneert daarmee als een soort ‘psychologisch vaccin’ tegen desinformatie. 

kijk en lees meer over desinformatie

8. journalisten moeten hun vak verdedigen

Dit jaar zakte Nederland op de World Press Freedom Index plotseling van plaats 6 naar 28. Maar ook wereldwijd staat onafhankelijke journalistiek onder druk. De afgelopen tijd zijn al meer dan twintig verslaggevers omgekomen in de oorlog in Oekraïne. Volgens het Volkstribunaal voor de Moord op Journalisten wordt 81 procent van de moordzaken op journalisten niet opgelost. In Rusland, het grootste land ter wereld, bestaan nu helemaal geen onafhankelijke nieuwsmedia meer.

Toch tonen veel journalisten zich strijdvaardig en geven het vak opnieuw vorm. Journalisten gebruiken datamining en hackermethodes of zetten nieuwe netwerken en internationale samenwerkingen op. In ‘The Free Press Show’ vertellen Russische journalisten in ballingschap hoe zij de toekomst van de journalistiek zien.

kijk en lees meer over de journalistiek

meer zoals dit

@vprotegenlicht