Publicaties

De afgelopen maanden is duidelijk geworden dat de globalisering die onze wereld decennialang heeft vormgegeven, scheuren vertoont. Is dit het begin van een nieuw tijdperk van economisch nationalisme? Welke kansen en gevaren liggen er voor Europa? En kunnen we deze breuk gebruiken om onze economie menselijker, duurzamer en creatiever te maken?

In deze aflevering zoeken we mee met sterrenkundige Casper Farret Jentink, die diep in de bossen boven Genève werkt aan een van de grootste vragen die de mensheid zich ooit stelde: zijn we alleen in het universum?

Met politicoloog Maria Repnikova duiken we in de wereld van soft power. In haar boek Chinese Soft Power onderzoekt ze hoe China de wereld niet langer met geweld wil overtuigen, maar met aantrekkingskracht. China weet: imago wordt steeds minder bepaald door de politiek. Het zijn films, games en knuffels die de koers bepalen.

De AI-industrie is een groeiende bubbel. Investeringen in bedrijven die AI-applicaties bouwen zijn hot. Maar zoals met alle bubbels: op een gegeven moment spatten ze uiteen. De vraag is alleen wanneer. Staat de AI-bubbel op barsten, of is het nog lang niet zover? En als de bubbel barst, wat betekent dat dan? Dít zijn de gevolgen van de wereldwijde AI-wedloop volgens Chinese econoom Andy Xie.

De gebruiksvriendelijkheid van onze sociale media keldert met de seconden. Algoritmes houden bij waar we doorheen scrollen en zelfs WhatsApp introduceert reclames. De Canadese tech-blogger Cory Doctorow bedacht een virale term voor deze aftakeling van tech-platformen: ‘enshittification’. Doctorow: ‘Gebruikers houden elkaar gegijzeld op platforms die shit zijn.’

Terwijl NAVO-leiders in Den Haag praten over veiligheid en dreiging, stelt historicus, politicoloog en Rusland-expert Mark Galeotti een ongemakkelijke vraag.

Niet klasse maar verdienste zal ieders positie in het leven bepalen. Geen gek uitgangspunt, zo op het eerste gezicht. Maar volgens Harvard-wetenschapper en politiek filosoof Michael Sandel is de meritocratie geen utopie, maar juist een tirannie. En de reden waarom er zoveel woede is tegen de elite.

Onze aandacht is het nieuwe goud en steeds meer verdienmodellen draaien om clicks en kijkcijfers. Is dit ouderwets kapitalisme of zijn we in een ander economisch stelsel beland?

In het video-essay ‘De dopamine-economie’ verkent programmamaker Roland Duong de wereld van dopamine.

Geoptimaliseerd oorlogvoeren met enkele muisklikken: steeds meer militaire systemen maken gebruik van AI. Onderzoeker Elke Schwarz waarschuwt voor de dodelijke dreiging die hierbij komt kijken.

Van worstelsuperfan naar tweemaal president van het Witte Huis: Trump heeft zijn opkomst volgens Josephine Riesman te danken aan zijn ervaring met showworstelen. ‘De theatrale pseudo-sport heeft de aftakeling van Amerika diep beïnvloed.’

Duitsland, en daarmee Europa, staat op een cruciaal kruispunt in de geschiedenis. Het Duitse parlement, de Bondsdag, heeft besloten om honderden miljarden uit te geven aan herbewapening terwijl de rechts-radicale AfD de laatste verkiezingen met bijna 40% in het voormalig Oost-Duitsland heeft gewonnen. Hoe gaat het Duitse verleden onze Europese toekomst bepalen?

Quita Muis diagnosticeert Nederland met polarisatiepaniek. Volgens haar is er van diepgaande polarisatie geen sprake. Wel ziet ze dat hoogopgeleiden zich steeds meer terugtrekken in hun eigen bubbel.

Terwijl Trump wordt geïnaugureerd en Musk een opvallend gebaar maakt, is het aantal zetels van de extreemrechtse AfD na de Duitse verkiezingen verdubbeld. In een tijd waarin feiten plaatsmaken voor spektakel, onderzoekt VPRO Tegenlicht hoe kunstenaars en activisten de macht uitdagen.

Voor de omstander wellicht een opmerkelijke zet: Elon Musk die de radicaal-rechtse AfD aanmoedigt. Voor Timothy Snyder, als hoogleraar geschiedenis gespecialiseerd in de Holocaust en Oost-Europa, allesbehalve verrassend. VPRO Tegenlicht duikt met Snyder in de gedachtegang van oligarchen, die elkaar steeds vaker weten te vinden op het wereldtoneel.

Mariana Mazzucato waarschuwt voor de uitdijende consultant-industrie en houdt een pleidooi voor het beteugelen ervan.

Carlo Rovelli ziet tijd als een fenomeen dat we ervaren, maar niet op zichzelf bestaat. Om het niet-bestaan van tijd te snappen moeten we niet vragen wát tijd is, maar hoe het te werk gaat. Zo kunnen we onze dagelijkse reis door de tijd op een andere manier begrijpen.

Marleen Stikker ziet onze telefoon als het epicentrum van de huidige geopolitieke veldslag, maar ook als het belangrijkste gereedschap om in verzet te komen. In tijden van oorlogsdreiging is een autonome telefoon, die niet hoeft te voldoen aan de belangen van machtige techbedrijven, een essentieel onderdeel van ieders noodpakket.